معرفی اجمالی ضد کف یا آنتی فوم (Defoamer)
کف پدیده‌ای است که اغلب در طول تولید یک فرایند شیمیایی رخ می‌دهد. ضد کف یا آنتی فوم، موادی است که باعث شکستن و از بین بردن کف‌های ایجاد شده می‌شود. این ماده بیشتر برای جلوگیری از کف به وجود آمده در مراحل تولید به کار می‌رود. در صنایع شیمیایی از آنتی فوم در ساخت رنگ، کاغذ، مواد غذایی و… استفاده می‌شود. این ماده از نظر ماهیت شیمیایی بر پایه اسید چرب می‌باشد و در حقیقت نوعی دیفر بدون سیلیکون است که دارای خاصیت کنترل کف می‌باشد. یکی از مزیت‌های این ماده نداشتن عوارض جانبی بر روی انسان و محیط زیست است. ضد کف بیشتر به رنگ سفید دیده می‌شود ولی در مواقعی به رنگ زرد روشن نیز وجود دارد.
دلیل استفاده از ضد کف در فرایند‌های شیمیایی جلوگیری از سرریز شدن یا نقص در پوشش‌های سطحی و مشکلاتی این چنین می‌باشد. با توجه به سیستم هماهنگ جهانی طبقه بندی و برچسب گذاری مواد شیمیایی، محصول خطرناک نیست.
معرفی اجمالی ضد کف
این ماده با نام‌های دیگری مانند دیفومر و کف زدا نیز شناخته می‌شود. این ترکیب از نقص در پوشش‌های سطح، از پر شدن کامل ظروف یا پر شدن بیش از اندازه آن‌ها جلوگیری می‌کند و جلوی خیلی از مشکلات جدی را می‌گیرد. از ویژگی‌های مهم این محصول می‌توان به ویکسوزیته کم و امکان پخش سریع آن بر روی سطوح کف اشاره کرد. عملکرد این ماده معمولا به گونه‌ای است که بی ثباتی روی کف ایجاد می‌کند و حباب‌های ریز و درشت را از بین می‌برد. علت اصلی به وجود آمدن کف، ورود گاز به مواد مایع است. آنتی فوم دارای فراریت کم، محدوده دمایی گسترده، فشار بخار کم و دارای قدرت دی الکتریک بالا است.
درباره نحوه تولید و فرمولاسیون آنتی فوم
ضد کف امولسیون‌های حاوی ذرات آبگریز هستند. آنتی فوم فرمولاسیون نامحلول دارد همین باعث می‌شود که کشش سطحی پائینی داشته باشد. همچنین ضریب نفوذ مثبت و ضریب گسترش مثبت یا ضریب پل مثبت دارد. از آنجایی که تنوع دفورمر‌ها بسیار است پارامتر‌های مختلف و بسیاری در فرمولاسیون آنتی فوم‌ها موثر می‌باشد. انتخاب ضد کف به پارامتر‌های مختلفی مانند دما، PH، حلالیت، عدم حل شدن و فشار یا سازگاری با مواد شیمیایی موجود در محیط بسته وابسته است.
برای ساخت ضد کف از موادهایی مانند روغن‌های نامحلول، پلی دی متیل سیلوکسان‌ها و سایر سیلیکون‌ها، الکل‌های خاص، استئارات‌ها و گلیکول‌ها استفاده می‌کنند که این افزدونی‌ها از ایجاد کف جلوگیری می‌کند و موجب شکستن فوم قبلی می‌شود. البته مقدار پایداری کف به لایه جذب سورفاکنات که در تماس با دیواره حباب‌ها می‌باشد، بستگی دارد. مولکول‌های آنتی فوم، تنش سطحی مایع را تغییر می‌دهند و به عنوان فعال سطحی یا سورفاکتانت‌ها عمل می‌کنند. ماهیت این ماده میتواند غیر یونی، کاتیونی و آنیونی یا آفموتریک باشد.
کاربرد آنتی فوم در صنایع مختلف
یکی از هدف‌های اصلی در تصفیه آب، استفاده مفید از کف ایجاد شده آن است. کف بیش از حد تولید شده در فاضلاب‌ها موجب کاهش ظرفیت تولید، افزایش هزینه‌ها و مشکلاتی از قبیل حمل و نقل می‌شود. آنتی فوم با از بین بردن کف‌های اضافی موجب می‌شود از این آب‌ها استفاده بهینه شود. آنتی فوم‌ها در کارخانه تولید چوب و کاغذ برای از بین بردن کف به وجود آمده مورد استفاده قرار می‌گیرد. ضد کف نیز در صنعت داروسازی کاربرد گسترده‌ای دارد که از آن برای مبارزه با ناراحتی گوارشی استفاده می‌کنند. بیشترین استفاده از ضد کف در صنعت نساجی و تولید رنگ، در رنگرزی پارچه و الیاف است. حضور آنتی فوم در این فرایند تولید، باعث می‌شود کف موجود در دستگاه از بین برود و فرایند رنگ آمیزی بدون هیچ تاثیر منفی صورت بگیرد.
دیگر کاربرد این ماده استفاده در محصولات شوینده است که با کنترل کردن مقدار کف ایجاد شده، نتایج شستشوی خوبی حاصل شود. مصالح ساختمانی سیمانی مانند بتن و ملات ذاتا استحکام کششی پایینی دارند و رفتار شکننده‌تری در شرایط تنش به تحت فشار از خود نشان می‌دهند بنابراین این ماده به بهتر شدن کشش سحطی کمک می‌کند.
سایر کاربرد‌های صنعتی ضد کف
- پساب‌ها
- ساخت گل حفاری
- تولید و ساخت رنگ
- پوشش و رزین در اختلاط
- تهویه لوازم بهداشتی
- تولید ضد یخ
- تولید آسفالت
- نساجی
- ساخت مواد شیمیایی
- تولید مواد غذایی
- و…
نحوه حمل و نقل و نگهداری ضد کف
دیفومر باید در دما مناسب و به دور از منابع اشعال پذیر و نور خورشید نگهداری شود. همچنین از اضافه کردن نمک‌های قلیایی، نمک و سایر مواد به این ماده خودداری کنید. در صورت عدم استفاده درب ظروف را محکم ببندید تا از ورود باکتری‌های مضر به درون ظرف جلوگیری شود. مدت نگهداری این ماده به مدت نیم ساعت است اگر پس از مدت طولانی لایه لایه شد به طور یکنواخت هم بزنید. این ترکیب باید در بکشه‌های پلی اتیلن و فلزی با درب پلمپ نگهداری شود. محصول باید در طول حمل و نقل حتما مهروموم شود تا از مخلوط شدن رطوبت، قلیایی قوی، اسید قوی، باران و سایر ناخالصی‌های جلوگیری شود.
این ماده را با حجم‌های متنوعی با توجه به نیاز شما بسته‌بندی می‌کنند ولی عموما در بشکه‌ها یا مخازن 25 ،120 و 200 کلیوگرمی قرار می‌دهند.
نکات مربوط به حفظ ایمنی در برابر این ماده
آنتی فوم بدون احتراق است و انفجار صورت نمی‌گیرد همچنین غیر سمی و بدون خطر برای محیط زیست است. ولی مکان نگهداری حتما باید دارای تهویه مناسب باشد زیرا بخارات مواد شیمیایی میتواند در طولانی مدت موجب عوارضی بر ریه و چشم‌ها شود. همچنین تماس طولانی مدت با این ترکیب موجب بیماری‌های پوستی می‌شود.
نکات ایمنی مربوط به چشم
هنگام کار با این ماده حتما باید دقت داشته باشید که به چشم‌ها به هیچ عنوان دست نزنید و حتما عینک ایمنی به چشم داشته باشید. زیرا تماس این ماده با چشم میتواند موجب سوزش، قرمزی و تاری دید شود. در صورت برخورد، چشم‌ها را به آرامی با مقداری آب ولرم شستشو دهید و از قطره شستشوی چشمی استفاده کنید. در صورت داشتن درد شدید و قرمزی زیاد به پزشک برای مراقبت‌های بیشتر مراجعه کنید.
نکته‌های مهم ایمنی در خصوص پوست
برخورد این ماده با پوست مانند مواد شوینده‌های دیگر در طولانی مدت موجب پوسته پوسته شدن و خشک شدن پوست می‌شود. بنابراین هنگام کار با این ماده از دستکش استفاده کنید. در صورت خشک شدن پوست ابتدا با آب شستشو دهید و سپس از کرم مرطوب کننده استفاده کنید معمولا با رعایت کردن، این ماده عوارض چندانی ایجاد نمی‌کند. ولی در صورت ادامه داشتن این علائم به یک متخصص پوست مراجعه کنید.
نکات ایمنی مربوط به تنفس
اگر اصول تهیه این ماده را رعایت کنید در بیشتر مواقع از خود بخاری تولید نمی‌کند که سمی باشد ولی برای پیشگیری از هر اتفاقی توصیه می‌شود از ماسک تنفسی استفاده کنید. زیرا در صورت به وجود آمدن بخارات سمی میتواند آسیبی جدی به ریه‌ها وارد کند. در صورت وجود علائمی همچون تنگی نفس، سوزش گلو و… سریعا به هوای آزاد بروید و نفس عمیق بکشید تا بخارات جذب ریه نشود. ترجیحا کپسول اکسیژن در دسترس باشد تا با ادامه پیدا کردن این شرایط استفاده کنید.
نکته‌های مهم ایمنی در خصوص بلع
این ماده نباید بلعیده شود زیرا موجب سردرد، کاهش سطح هوشیاری و گیجی می‌شود. اگر اتفاقی هنگام کار این ماده را بعلیدید سعی بر استفراغ نکنید و مقدار زیادی آب بنوشید تا سریعا از بدن دفع شود. برای پیشگیری بهتر است هنگام کار چیزی نخورید، نیاشامید و سیگار نکشید. در صورت احساس سوزش معده به پزشک مراجعه کنید.
نکات مربوط به اطفای حریق
این ماده قابل احتراق نیست. ولی در صورت آتش سوزی اطراف، ظروف بسته‌بندی این ترکیب را با آب خیس نگهدارید تا گرم نشود. زیرا گرم شدن بیش از اندازه ظروف موجب کم شدن ماندگاری و خراب شدن ترکیب می‌شود.
نکته‌های مهم ایمنی در خصوص دفع
در صورت نشتی این ماده فردی با لباس محافظ شخصی مایع را در ظروف درب بسته جمع آوری کند و باقی ماده را با آب فراوان بشویید. ورود این ماده به فاضلاب مشکلی را برای زیست محیط ایجاد نمی‌کند. شما می‌توانید این ماده را از طریق دستگاه زباله سوز صنعتی دفع کنید.
