تری اتانول آمین (Triethanolamine)

معرفی اجمالی تری اتانول آمین (Triethanolamine)

تری اتانول آمین یک حلال آلی، دارای فرمول مولکولی C₆H₁₅NO₃ است. در صنعت از این محصول به دلیل وجود ویژگی‌های منحصر به فردش به وفور استفاده می‌شود. این حلال آلی از ترکیب اکسید اتیلن و آمونیاک در شرایط خاص تولید می‌گردد. تری اتانول امین (Triethanolamine)  کاملاً بی‌رنگ و روغنی است. حالت روغنی این ماده به دلیل ویسکوزیته یا گرانروی بالای آن است.  این حلال آلی بی‌رنگ، در صورت وجود ناخالصی در خود، می‌تواند به رنگ زرد نیز دیده شود. این ترکیب شیمیایی یک آمین ترش و تریول با بوی خفیف آمونیاک است. در بازار‌های تجاری این محصول با کد شناسایی ۶-۷۱-۱۰۲ و نام اختصاری TEA شناخته می‌شود. در صنایع مختلف به ویژه صنایع بهداشتی و آرایشی به عنوان یک بافر و سورفکتانت در مقادیر بسیار به کار می‌رود.

این حلال آلی در دمای اتاق همواره پایدار است و تمایل بسیار کمی برای ایجاد واکنش با سایر مواد شیمیایی را دارد. با این حال در صورت قرارگیری در مجاورت گرما و حرارت می‌تواند، آتش بگیرد و بخارات سمی تولید کند. از خطرات آن برای سلامتی می‌توان به تحریکات شدید آن برای پوست و چشم‌ها اشاره کرد. در صورتی که افراد در معرض طولانی مدت با این ماده قرار گیرند، آسیب جدی به اندام‌های بدن مانند کبد و کلیه وارد خواهد شد. این آسیب‌ها در بسیاری  از موارد غیر قابل جبران هستند. با توجه به دلایل ذکر شده، رعایت نکات ایمنی در هنگام مواجه با این حلال آلی به تمامی افراد توصیه می‌گردد.

معرفی تخصصی این ترکیب آلی

از جمله مهم‌ترین نام‌های این حلال آلی می‌توان به ترول امین و دالتوژن اشاره کرد. این ترکیب علاوه بر حلالیت در آب، انحلال‌پذیری خوبی در موادی همچون نرمال هپتان، بنزن، تترا کلرید کربن، استون و کلروفرم نیز دارد. از جمله خواص فیزیکی آن می‌توان به خاصیت هیگروسکوپیک بالای آن اشاره کرد. این خاصیت موجب می‌شود که این ماده یک جاذب رطوبت بسیار قوی باشد. همچنین این ماده دارای فشار بخار پایینی است که منجر به فراریت بالای آن می‌گردد.

همانطور که گفتیم، این محصول در صنایع مختلف کاربرد گسترده‌ای دارد. تری اتانول آمین دارای دو ویژگی منحصر به فرد است. این ویژگی‌ها در ساخت محصولات در حوزه‌های مختلف، مانند نساجی، چرم، آرایشی، بهداشتی و… از اهمیت بالایی برخوردار هستند. اولین و مهم‌ترین ویژگی این مایع خاصیت قلیایی آن است. خاصیت قلیایی باعث استفاده از آن به عنوان یک کنترل‌کننده PH در محصولات مختلف می‌گردد. به‌طوری‌که در صنایع بهداشتی و آرایشی برای متعادل کردن PH و همینطور تثبیت آن در محصولاتی همچون ضدآفتاب‌ها، مرطوب‌کننده‌ها و… استفاده می‌شود.

دومین ویژگی تری اتانول آمین امولسیفایر بودن آن است. یک امولسیفایر ترکیبی با یک بخش قطبی یا آب دوست و یک بخش غیر قطبی یا آب‌گریز است. این ویژگی در انحلال دو مایع غیر قابل امتزاج بسیار مفید است. تری اتانول آمین به عنوان یک محلول پایه و امولسیفایر در ۴۰ درصد از اقلام زیبایی موجود در بازار به کار می‌رود. با این حال به دلیل سمیت بالای این حلال شیمیایی، سازمان غذا و داروی FDA این حلال را به عنوان افزودنی غذایی مجاز غیر مستقیم معرفی کرد. همچنین استفاده از این ترکیب تا غلظت ۵ درصد در مواد آرایشی و بهداشتی مورد تأیید CIR قرار گرفت.

درباره نحوه تولید و فرمولاسیون این ماده

همانطور که در تصویر مشاهده می‌کنید تری اتانول آمین در ساختار مولکولی خود دارای یک اتم نیتروژن در مرکز و ۳ گروه اتانول در اطراف با آرایش سه وجهی می‌باشد. این حلال با فرمول شیمیایی (CH₂OHCH₂)₃N یک آمین نوع سوم و یک تری‌ال است. تر ال‌ها، ترکیباتی با سه گروه الکل در ساختارشان هستند.

به طور کلی اتانول آمین‌ها در مقیاس صنعتی از واکنش اتیلن اکسید با آمونیاک اضافی در یک راکتور تولید می‌گردند. این واکنش که تغلیظ یا چگالش نام دارد در دمای ۳۰ الی ۴۰ درجه سانتی گراد در حضور کاتالیزور انجام می‌گردد. در این فرایند علاوه بر تولید تری اتانول آمین، محصولات دیگری نیز تولید می‌گردند که برای جداسازی به برج‌های تقطیر خلأ فرستاده می‌شوند. در این روش این محصول با ۹۹ درصد خلوص به عنوان یکی از محصولات نهایی تولید می‌گردد.

کاربرد تری اتانول آمین در صنایع مختلف

این ماده به دلیل وجود خواص آمینی و الکلی، می‌تواند به عنوان یک آنتی اکسیدان در برابر اکسیداسیون خودکار چربی‌های گیاهی و حیوانی عمل کند. همینطور تری اتانول آمین به عنوان یک عامل تنظیم‌کننده PH و یک سورفاکتانت در محصولات صنعتی و آرایشی به کار می‌رود. سورفاکتانت‌ها مولکول‌های دو قطبی دارای یک قطب آب‌گریز و آب‌دوست هستند که به حلالیت مواد نامحلول در آب کمک می‌کنند. این مواد علاوه بر استفاده در محصولات آرایشی به طور عمده در شوینده‌ها مانند شامپو، پودر لباسشویی و… کاربرد دارند. همچنین این ترکیب شیمیایی در تولید سیمان به عنوان یک افزودنی روان‌کننده کاربرد دارد. این ماده همچنین به عنوان یک امولسیون کننده در ساخت موم، روغن، مواد آرایشی،  انواع سموم حشرات، مواد نرم ‌کننده پارچه و… نیز مصرف می‌شود. این‌ها تنها بخشی از کاربرد‌های گسترده‌ی این ماده در صنایع مختلف می‌باشند.

سایر کاربرد‌های صنعتی این ماده

• کاربرد به عنوان یک بافر برای خنثی‌سازی اسید‌ها
• در تولید مواد عایق با روغن‌های گیاهی‌، معدنی و پارافین‌ها
• برای افزایش نفوذ مایعات آلی به چوب و کاغذ
• تولید گریس برای صنعت نساجی
• حلال برای رنگ و لاستیک
• به عنوان یک دافع آب در منسوجات
• برای بازیابی سولفید هیدروژن از گاز‌های طبیعی و نفت خام
• به عنوان یک سورفاکتانت در ساخت شوینده‌ها، مایعات فلزکاری، رنگ، جوهر چاپ و…
• به عنوان یک تنظیم و تثبیت‌کننده PH در محصولات آرایشی
• پردازش فلزات
• ساخت فوم پلی‌اورتان
• و…

نحوه حمل‌ و نقل و نگهداری این حلال آلی

حمل و نقل و نگهداری از این ماده همانند سایر مواد اولیه شیمیایی، دارای قواعد بسیاری است. شرکت اکسیزان همواره در تلاش است که این مواد را با رعایت نکات ایمنی به بهترین شکل در اختیار شما عزیزان قرار دهد. از این رو متخصصان ما برای حمل و نقل ایمن، ‌تری اتانول آمین از ظروف‌ فلزی محکم و در بسته استفاده می‌کنند. این ظروف ضد زنگ می‌باشند و هیچ گونه واکنش شیمیایی را با این حلال آلی ایجاد نمی‌کنند. دقت کنید که این ماده یک آمینو الکل با خاصیت هیگروسکوپی بالا است. تری اتانول آمین به راحتی می‌تواند با جذب کربن دی اکسید و بخارات آب موجود در هوا، دچار ناخالصی گردد. به همین دلیل علاوه بر بسته بندی مناسب توصیه می‌شود، این مواد در محیطی با تهویه هوای مناسب و خشک نگهداری شوند.

این ماده به راحتی می‌تواند با اکسیدکننده‌های قوی واکنش شدیدی نشان دهد. بهتر است آن را به دور از هر گونه ماده‌ی غذایی و مواد اکسید‌کننده قرار دهید. همچنین وجود گرما و شعله می‌تواند، باعث آتش گرفتن این ماده گردد.

نکات مربوط به حفظ ایمنی در برابر تری اتانول آمین

هنگام کار با این ماده شیمیایی، رعایت نکات ایمنی و استفاده از تجهیزات حفاظتی همواره توصیه می‌شود. این ماده و بخاراتش می‌توانند، سریعاً باعث تحریک چشم‌ها گردند. همچنین استنشاق آن سرفه، تحریک سیستم تنفسی و ریه‌ها را به وجود می‌آورد. در صورت افزایش تماس پوست با این ماده، علاوه بر جذب و ورود بیشتر آن به بدن می‌تواند باعث تحریکات و ایجاد درماتیت می‌گردد. با توجه به تمامی عوارض ایجاد شده توسط این ماده، توصیه می‌شود هنگام کار با آن از عینک‌های محافظتی و ماسک استفاده شود. در اثر سوختن این ترکیب شیمیایی، گاز‌های بسیار سمی تولید می‌شود. در مواجه با این گاز‌ها سریعاً محل را ترک و  از وسایل حفاظتی مناسب استفاده کنید.

کاربرد مهم این ماده در محصولات آرایشی و بهداشتی با توجه به سمیت آن، ممکن است برای مصرف‌کنندگان این محصولات نگران کننده باشد. بهتر است بدانید، این ماده در لوازم آرایشی و بهداشتی غیر فعال است و هیچ تأثیر مخربی بر روی پوست نخواهد داشت.

نکات ایمنی مربوط به چشم

برخورد این مایع یا بخارات آن با چشم ممکن است با سوزش شدیدی همراه باشد. بهتر است از آب فراوان یا در صورت داشتن محلول نرمال سالین، برای شستشوی چشم‌ها استفاده و سریعاً به بیمارستان مراجعه کنید. این ماده همواره حساسیت‌زا است، برای درمان آن، از مصرف داروهایی بدون تجویز پزشک جدا خودداری کنید.

نکته های مهم ایمنی در خصوص پوست

این ماده به دلیل گرانروی بالا حالت روغنی دارد. بهتر است برای از بین بردن تری اتانول آمین موجود بر روی پوست، از آب و صابون استفاده کنید. دقت کنید، حتی پس از پاکسازی پوست از این حلال آلی ممکن است، همچنان اثرات آن مانند قرمزی و التهاب باقی بماند. بنابراین سریعاً به پزشک مراجعه کنید.

نکات ایمنی مربوط به تنفس

استنشاق بخارات تری اتانول آمین در کوتاه مدت باعث تحریک سیستم تنفسی می‌گردد. برای جلوگیری از آسیب بیشتر سریعاً خود را از محیط دور کنید و در یک فضای باز تنفس عمیق انجام دهید. اگر علائم سرفه و سنگینی قفسه سینه یا سایر علائم مربوط به آسیب دستگاه تنفسی ادامه پیدا کند، باید سریعاً به پزشک مراجعه کنید. در صورتی که فردی در فضای آلوده حامل بخارات این ماده، بیهوش باشد، باید برای نجات فرد ابتدا از لباس‌ها یا ماسک‌های حفاظتی استفاده شود و سپس قربانی را از محل دور کنید.

نکته‌های مهم ایمنی در خصوص بلع

در صورت بلع این مایع سعی به استفراغ آن نکنید. چرا که مواد شیمیایی خورنده، غشای دهان، گلو، و مری را از بین خواهند برد. علاوه بر آن، خطر بالایی برای انتشار به ریه‌های قربانی در حین استفراغ را دارند که مشکلات پزشکی را افزایش می‌دهند. بهترین کار نوشیدن یک یا دو لیوان آب برای رقیق‌سازی این ماده و کاهش اثرات آن است.

نکات مربوط به اطفای حریق

در صورت آتش سوزی بهتر است از عوامل مختلف برای خاموشی آتش استفاده کنید. برای خاموش کردن سریع توصیه می‌شود، آب زیاد در کنار فوم مقاوم به الکل، ماده شیمیایی خشک و دی‌اکسیدکربن را به کار ببرید. آتش‌نشان‌ها نیز باید دستگاه‌های تنفسی مناسب را به کار برند تا از ورود گاز‌های سمی به ریه‌ها جلوگیری کنند.

نکته‌های مهم ایمنی در خصوص دفع

اولین نکته که در دفع هر ماده شیمیایی باید به آن توجه کرد، تأثیرات این مواد بر محیط زیست می‌باشند. تری اتانول آمین از جمله موادی است که توانایی بالقوه‌ای در جذب و انتشار در خاک، هوا و آب را دارد. همچنین در صورت ورود بر محیط زیست، اثرات نامطلوب فراوانی را بر زندگی حیوانات، آبزیان و گیاهان خواهد داشت. بهترین روش بازیافت بخش‌های استفاده نشده از این ماده و بازگشت آن به تولیدکننده و توزیع‌کننده این محصول است.