اتیلن گلیکول (Ethylene Glycol)

معرفی اجمالی اتیلن گلیکول

اتیلن گلیکول یک ترکیب ارگانیک با فرمول (CH₂OH)₂ که در بسیاری از محصولات یافت می‌شود. به عنوان مثال می‌توان به ضد یخ، مایعات ترمز هیدرولیک، برخی از جوهر‌ها، حلال‌ها، رنگ‌ها، پلاستیک‌ها و لوازم آرایشی اشاره کرد. این ترکیب یک مایعی غلیظ، بی بو، و دارای مزه شیرین است. شماره شناسایی این ماده 1-21-107 و نام اختصاری آن EG می‌باشد. بلعیدن این ترکیب می‌تواند باعث بیماری جدی شود، ولی در اثر برخورد مقدار کمی از این ماده با پوست، بر سلامتی تاثیر نمی‌گذارد. همچنین اتیلن گلیکول جاذب رطوبت است و در طیف وسیعی از مواد قطبی مانند آب، الکل‌ها و استون‌ها قابل امتراج است. اما در مواد غیر قطبی مانند تولوئن حلالیت پایینی دارد.

معرفی تخصصی اتیلن گلیکول

اتیلن گلیکول با نام‌های دیگری همچون  اتیل گلیکول مونو اتر، 2-اتوکسی اتانول، اتوکسی اتانول و… شناخته می‌شود. این ماده چسبناک بوده و همچنین دارای فراریت کم و ویسکوزیته پایین است. علاوه بر این‌ها، این ماده بسیار سمی است و پتانسیل اشتعال پذیری قابل توجهی دارد. در واقع این ماده جزو ساده‌ترین عضو دی الکل‌ها می‌باشد. زیرا این ماده الکلی در دو سمت مجاور است. اتیلن گلیکول دارای نقطه ذوب 9/12- و نقطه جوش 3/179 می‌باشد. این ماده می‌تواند، ترکیبات شیمیایی متنوعی را از جمله روغن‌ها، رزین‌ها، لاک‌ها و… را با هر نسیتی در خود حل کند.

درباره نحوه تولید و فرمولاسیون اتیلن گلایکول

ساختار شیمیایی دو بعدی این ماده را، فرمول اسکلتی نیز می‌نامند که نماد استاندارد برای مولکول‌های آلی است و شما می‌توانید آن را در این بخش مشاهده کنید. به طور کلی، ساختار شیمیایی یک مولکول شامل آرایش اتم‌ها و پیوند‌های شیمیایی است که اتم‌ها را کنار هم نگه می‌دارد. مولکول اتیلن گلیکول شامل 9 پیوند است که این پیوندها شامل 3 پیوند غیر هیدروژنی، 1 پیوند قابل چرخش، 2 گروه هیدروکسیل، 2 الکل اولیه است. اتم‌های کربن در ساختار شیمیایی این ماده در گوشه یا گوشه‌ها قرار دارند و اتم‌های هیدروژن متصل به اتم‌های کربن نشان داده نمی‌شوند. در این ترکیب هر اتم کربن به اندازه کافی با اتم‌های هیدروژن در ارتباط است تا اتم کربن را تامین کند.

تولید اتیلن گلایکول از طریق  اکسید اتیلن، اتیلن و استرهای اگزالیک قابل انجام است. در این روش، اتیل گلیکول از اکسید اتیلن به عنوان واسطه تولید می‌شود. اکسید اتیلن با آب واکنش می‌دهد و اتیلن گلیکول را مانند معادله شیمیایی زیر تولید می‌کنند:

C2H4O + H2O → HO–CH2CH2 –OH

این واکنش می‌تواند توسط باز‌ها یا اسید‌ها کاتالیز شود یا در PH خنثی در دمای بالا انجام شود. بیشترین بازده آن در OH خنثی یا اسیدی با مقدار زیادی آب به دست می‌آید. در ادامه این شرایط می‌توان اتیلن گلایکول 90 درصد را به دست آورد. در طی این فرایند برخی از محصولات جانبی تشکیل می‌شوند که این محصولات شامل دی اتیلن گلیکول و تری اتیلن گلیکول است که از طریق تقطیر جداسازی می‌شوند.

دیگر روش تولید این ترکیب شیمیایی از طریق اتیلن است. این ترکیب با هیدروکسیلاسیون اتیلن نیز شناخته می‌شود. وقتی که اتیلن با محلول قلیایی رقیق شود با پرمنگنات پتاسیم مخلوط می‌شود؛ هیدروکسیلاسیون در هر دو اتم کربن انجام می‌گردد.

روش دیگری که می‌توان این ماده را تولید کرد از طریق استرهای اگزالیک است که این استرها طی کاهش با سدیم و الکل، این ترکیب را تشکیل می‌دهند.

کاربرد اتیلن گلیکول در صنایع محتلف

همانطور که گفتیم یکی از رایج‌ترین کاربردهای این ترکیب در فرمولاسیون ضد یخ است. این ماده می‌تواند با پیوند‌های هیدروژنی موجود در آب تداخل ایجاد کند و اتصال مولکول‌های آب به یکدیگر را دشوار کند که این کار از تشکیل کریستال‌های یخ جلوگیری می‌کند و نقطه انجماد آب را کاهش می‌دهد. به همین دلیل در زمستان از ضد یخ در اتومبیل‌ها استقاده می‌کنند.

همچنین این ماده کاربرد عمده‌ای در ساخت پلیمرها یعنی پلی اتیلن ترفتالات (PET) دارد. PET یکی از رایج‌ترین پلاستیک‌ها است. این ماده در انواع کیسه‌های مواد غذایی و بطری‌های پلاستیکی گرفته تا پتوهای فضایی و سیلندرهای گاز استفاده می‌شود. معمولا از اتیلن گلیکول در ظروف پلاستیکی برای نگهداری مواد شیمیایی استفاده می‌شود. دلیل استفاده از آن‌ها این است که خواص متنوع آن‌ها باعث سازگاری با طیف وسیعی از اسید‌ها و باز‌ها می‌شود.

یکی دیگر از کاربردهای گسترده این ماده با توجه به نقطه جوش بالایش دارد، این است که از آن به عنوان خشک کننده، استفاده می‌شود.

سایر کاربردهای این ماده

• تولید فایبر گلاس موجود در جت اسکی، توپ‌های بولینگ، وان حمام و…
• مواد جلوگیری از پوسیدگی چوب یا ایجاد قارچ
• ساخت جوهر
• و…

حمل و نقل و نگهداری این ماده

نقطه جوش این ماده 285 درجه سلسیوس و نقطه ذوب آن 7- درجه سلسیوس است. علاوه بر این، این ماده در دسته مواد سمی طبقه بندی می‌شود. از این رو لازم است هنگام حمل و نقل و نگهداری از آن، کاملا نکات ایمنی را رعایت کنید. همچنین خوب است هنگام حمل و نگهداری آن را در محیطی با دمای مناسب نگه دارید. علاوه بر این در نظر داشته باشید که باید از مخازن حاوی این ماده در برابر ضربه محافظت کنید.

به طور کلی، در خصوص حمل این ماده، لازم است بدانید که اتیلن گلیکول با کامیون‌های مخصوص جابه جا می‌شود. از آنجایی که اتیلن گلیکول به نور و هوا خیلی حساس است، طی حمل و نگهداری آن خوب است که از برخورد نور و رطوبت به آن جلوگیری کنید.

همچنین خوب است بدانید در شرایط معمول آب و هوایی نگهداری این محصول در مخازن استیل مشکلی ایجاد نمی‌کند و بشکه‌های فلزی و IBC تانک‌ها نیز می‌تواند گزینه‌ی خوبی برای نگداری این محصول باشند. به منظور حفظ کیفیت و عدم جذب رنگ و آهن مخازن بهتر است از بشکه یا مخازن‌ ضد رنگ، آلومینیومی که پوشش رزین اپوکسی دارند، استفاده شود.

در صورت ذخیره سازی این ترکیب آن را از اکسیدان‌های قوی، بازها و اسیدهای قوی جدا نگهدارید. توجه داشته باشید که مکان نگهداری حتما خشک باشد و تهویه باید در امتداد کف قرار بگیرد. همچنین با اجرای سیستم ارتینگ از تخلیه الکتریسیته ساکن در محل نگهداری اتیل گلیکول ممانعت کنید.

نکات ایمنی اتیلن گلیکول

تا کنون به خوبی با ویژگی‌های این ماده آشنا شدید. حال که این ماده و خطراتش را می‌شناسید با دانستن برخی نکات می‌توانید آسیب‌های اتیلن گلیکول را به حداقل برسانید. ما در ادامه این نکات را در اختیار شما خواهیم گذاشت.

نکته‌های ایمنی این ماده در برابر چشم‌ها

حتما عینک ایمنی داشته باشید، زیرا نبود این عینک موجب قرمزی و درد چشم‌ها می‌شود. در صورت برخورد این ماده با چشم‌ها در ابتدا با مقدار زیادی آب شستشو دهید سپس به پزشک مراجعه کنید.

نکات ایمنی این ماده در برابر پوست

این ماده باعث قرمزی و تورم پوست می‌شود. در صورت برخورد با پوست لباس‌های آلوده را در بیاورید، پوست را با مقدار زیادی آب بشویید و دوش بگیرید. برای پیشگیری از عوارض این ماده از دستکش‌های حفاظتی استفاده کنید.

نکته‌های ایمنی در صورت استنشاق

هنگام کار با اتیلن گلیکول، محیط حتما باید دارای تهویه‌ مناسبی باشد. استنشاق این ماده باعث سرفه، سرگیجه، سردرد می‌شود. از این رو در صورت استنشاق استراحت کنید، هوای تازه تنفس کنید و سپس به پزشک مراجعه فرمایید.

نکات ایمنی و کمک‌های اولیه در صورت بلع

بلع این ماده سبب گلو درد، تهوع، استفراغ، درد شکمی، خواب آلودگی و… می‌شود. اگر این ماده را بعلیدید دهان را آب بکشید، خود را وادار به استفراغ نکنید و برای مراقبت به پزشک مراجعه کنید. برای جلوگیری از این اتفاق هنگام کار با این ماده چیزی نخورید، نیاشامید و حتی سیگار نکشید.

نکته‌های ایمنی در خصوص اطفای حریق

این ماده قابل احتراق است. بنابراین در نزدیکی آن نباید حرارت، جرقه و شعله ایجاد نکنید. در صورت آتش سوزی برای اطفائ حریق توصیه می‌شود از اسپری آب، پودر، فوم مقاوم به الکل و دی اکسید کربن استفاده کنید.

نکاتی مربوط به دفع نشتی اتیلن گلیکول

برای جمع آروی ماده نشت شده از فردی با ماسک تنفسی که دارای فیلتری برای گاز‌های آلی و بخارات مطابق با غلظت هوابرد ماده است، استفاده کنید. تا حد ممکن مایع نشت کرده و ریخته شده را در ظروف غیر قابل نشت جمع آوری کنید و باقی مانده را با آب فراوان بشویید.

خرید اتیلن گلیکول از اکسیزان

مجموعه اکسیزان یکی از بزرگترین وارد کننده‌های مواد اولیه شیمی درجه یک می‌باشد. همچنین به عنوان تامیین کننده مواد شیمیایی صنایع مختلف در ایران، قادر است این ماده را در حجم دلخواهتان برای شما که در صنایعی همچون ضد یخ، مایعات ترمز هیدرولیک، برخی از جوهر‌ها، حلال‌ها، رنگ‌ها، پلاستیک‌ها و لوازم آرایشی و…  فعالیت می‌کنید؛ تامیین کند.