معرفی اجمالی بوتیل گلیکول
بوتیل گلیکول یک ترکیب ارگانیک است که در دسته گلیکول اترها قرار دارد. این ماده، مایعی بی رنگ و دارای رایحه‌ای شیرین و شبیه به اتر است که با نام اختصاری BG شناخته می‌شود. به طور کلی این گلیکول اتر دارای خواص بسیاری می‌باشد که یکی از آن‌ها برخورداری از خواص سورفاکتانت می‌باشد. همین خاصیت موجب شده که از آن به عنوان یک حلال قوی در صنایع مختلف استفاده شود. این ماده با شماره شناسایی 111-76-2 و فرمول مولکولی C6H14O2 در بازار شناخته می‌شود. یکی از مهم‌ترین کاربردهای این ماده به عنوان حلال در صنایع رنگ‌ها، پوشش‌های سطحی می‌باشد. بوتیل گلیکول همچنین در تمیز کننده‌ها و پاک کننده‌های صنعتی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
لازم است توجه داشته باشید که این ماده هم مانند دیگر مواد شیمیایی شرایط نگهداری خاص خود را دارد. علاوه بر این در نظر داشته باشید، کارکنانی که با این ترکیب سر و کار دارند باید از دستکش و لباس‌های حفاظتی مخصوص جهت ایمنی بیشتر استفاده کنند. از آنجا که بخارات این ماده بسیار سمی است و باعث تحریک دستگاه تنفسی می‌شود بهتر است که ماسک‌های تهویه مناسب استفاده کنند. همچنین پوست و چشم را تحریک می‌کند و در اثر بلع ممکن است سمی باشد.
معرفی تخصصی این ماده
بوتیل گلیکول مایعی خنثی و جاذب رطوبت است. این مایع شفاف دارای فراریت پایین و نقطه جوش بالا نیز می‌باشد. بوتیل گلیکول به نام‌های دیگری همچون بوتوکسی اتانول، گلایکول مونو بوتیل اتر و اتیلن گلایول مونو بوتیل اتر و… شناخته می‌شود. این ماده یک الکل طبیعی است که از نفت استخراج می‌شود. اتر های این ماده از دسته حلال‌هایی هستند که هم مواد محلول در آب و هم مواد آب گریز را در خود حل می‌کنند. به همین دلیل کاربرد فراوانی در از بین بردن چربی، شست و شوی روغن گریس دارد.
درباره نحوه تولید و فرمولاسیون بوتیل گلیکول
مولکول این ماده یک سر قطبی و یک سر غیر قطبی دارد. این ماده حاوی 4 اتم کربن است که در گلیکول‌ها، گروه‌های الکی به کربن‌های مختلف متصل می‌شوند.
تولید این ماده عموما به دو روش صورت می‌گیرد. تولید بوتیل گلیکول از روش‌های مختلفی امکان پذیر است که به صورت اختصار در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم. در یکی از این روش‌ها اتیلن اکساید و الکل در حضور کاتالیزورهای مختلف واکنش می‌دهند و موجب تولید بوتوکسی اتانول می‌شود. در روش بعدی از واکنش بین اتیلن گلیکول و بوتیل آلدهید در حضور کاتالیزور کربن-پالادیوم، بوتیل گلیکول تولید می‌شود. از واکنش اتریفیکاسیون و 2-کلرواتان نیز می‌توان به این ماده رسید.
کاربرد بوتیل گلیکول
همانطور که اشاره کردیم بوتوکسی اتانول یکی از پرمصرف‌ترین ترکیبات آلی در صنایع محصولات شیمیایی می‌باشد که مهم‌ترین کاربرد آن استفاده به عنوان حلال در رنگ‌ها و پوشش‌های سطحی است. این حلال یکی از بهترین ماده‌هایی است که می‌تواند زمان خشک شدن رنگ را افزایش بدهد و جریان آن را بهبود ببخشد. از آنجا که این ماده فراریت پایین و سرعت تبخیر کمی دارد به همین علت می‌تواند زمان خشک شدن و خاصیت سیالی پوشش‌ها را افزایش دهد. این ماده در صنعت نفت به دلیل خواص سورفکتانت آن مورد استفاده قرار می‌گیرد.
سایر کاربردهای صنعتی این ماده
- محصولات مراقبت شخصی مانند شامپو، لوسیون، سرم‌های ضد پیری، آبرسانی، ماسک و…
- استفاده در محصولات تمیزکننده، صابون‌های مایع، محلول‌های تمیزکننده خشک و جوهر و…
- محصولات چربی زدایی
- در محلول‌های نوار عکاسی
- علف کش
- تولید کف آتش نشانی
- در تعمیر‌گاه‌های اتومبیل
- چاپخانه
- در صنعت غذا و دارو به عنوان افزدونی‌های غذایی مستقیم و غیر مستقیم
- مواد ضد میکروبی،
- تثبیت کننده‌ها، چسب‌ها
- صنعت نفت
- و…
نحوه حمل و نقل و نگهداری بوتیل گلیکول
مخازن نگهداری این ماده باید در مکان خشک و خنک که دارای تهویه مناسب است باشد. ظروف مخصوص این حلال باید دور از حرارت، گرما و خارج از تابش نور خورشید قرار گیرد. همچنین دقت کنید که مخازن نگهداری این ماده به دور از سایر ترکیبات شیمیای مانند اسید‌ها یا مواد اکسید شده باشد. به دلیل اینکه این ماده بخارات سمی زیادی از خود تولید می‌کند باید مکان دارای تهویه مناسب و همچنین مجهز به تجهیزات آتش نشانی و اطفای حریق باشد.
این مواد در کامیون‌های مخصوص حمل مواد شیمیایی باید حمل شود و مخازن حتما باید به صورت عمودی و در ظروف درب بسته نگهداری شوند.
نکات مربوط به حفظ ایمنی در برابر این ماده
این ماده می‌تواند از طریق استنشاق، پوست و بلع جذب بدن شود و به ما آسیب برساند. همچنین این ماده برای چشم‌ها، پوست و مجرای تنفسی می‌تواند تحریک کننده باشد. این ماده ممکن است اثرات بدی بر روی سیستم عصبی مرکزی، خون، کلیه‌ها و کبد بگذارد. از این رو نیاز است کلیه نکات ایمنی مربوط به کار با این ماده را بدانید تا بتوانید از خود در برابر آسیب‌های این ماده محافظت کنید.
نکات ایمنی مربوط به چشم
تماس این ماده با چشم موجب قرمزی، تاری دید و درد شدید می‌شود. در صورت برخورد این ماده با چشم ابتدا برای چند دقیقه با مقدار زیادی آب شستشو دهید. سپس برای مراقبت‌های بیشتر سریعا به پزشک مراجعه کنید. به منظور جلوگیری از آسیب‌هایی که این ماده می‌تواند به چشم وارد کند، توصیه می‌شود هنگام کار با این ماده از عینک ایمنی یا محافظ چشم استفاده کنید.
نکته‌های مهم ایمنی در خصوص پوست
این ماده ممکن است جذب پوست گردد و موجب خشکی آن شود. هنگام کار با این ماده حتما از دستکش و لباس حفاظتی استفاده کنید. در صورت برخورد این ماده با پوست لباس‌های آلوده را خارج کرده و پوست را با مقدار زیادی آب بشویید یا دوش بگیرید و برای مراقبت‌های بیشتر به پرشک مراجعه کنید.
نکات ایمنی مربوط به تنفس
استنشاق این ماده موجب سرفه، خواب آلودگی، سردرد، تهوع و ضعف می‌شود. در صورت داشتن هر کدام از این علائم هوای تازه تنفس کنید و نفس عمیق بکشید تا غلظت این ماده در ریه شما کاهش پیدا کند و سریعا به پزشک مراجعه کنید. بنابراین فراموش نکنید هنگام کار با این ماده مکان دارای تهویه مناسب باشد و ماسک حفاظت تنفسی داشته باشید.
نکته‌های مهم ایمنی در خصوص بلع
از آنجا که بلع این ماده با خود درد شکمی، اسهال، تهوع و استفراغ را به همراه دارد تا حد امکان هنگام کار با این ماده چیزی نخورید، نیاشامید و سیگار نگشید. اگر احیانا این ماده را بلعیدید سریعا دو لیوان آب بنوشید و دهانتان را آب بکشید. مهم‌تر از همه در اولین فرصت به نزدیک‌ترین بیمارستان مراجعه کنید.
نکات مربوط به اطفای حریق
از آنجا که این ماده قابل اشتعال است، باید دور از مواد آتش زا و حرارت نگهداری شود. همچنین مکان نگهداری آن باید دارای تهویه مناسب باشد. در صورت اطفای حریق از اسپری آب، فوم مقاوم به الکل، دی اکسید کربن و… استفاده کنید و باقی ظروف را با پاشیدن آب، خنک نگهدارید.
نکته‌های مهم ایمنی در خصوص دفع
ورود این ماده به زیست کره آسیب‌های جدی به حیوانات و محیط زیست وارد می‌کند. برای دفع این ماده می‌توان از اسکرابر یا پس‌سوز استفاده کرد. در صورت نشت این ماده بر روی زمین فردی با لباس حفاظتی و ماسکی مناسب با فیلتری برای گاز‌های آلی و ذرات مطابق با غلظت هوابرد ماده استفاده کند. برای جمع کردن ماده ریخته شده ابتدا باید آن را به داخل ظروف مهروموم شده و سرپوشیده جارو کنید. در صورت لزوم برای جلوگیری از غبار این ماده ابتدا کمی مرطوب آن را کنید. سپس بر اساس مقررات محلی ذخیره و دفع کنید.
