پروپیلن گلیکول مونو اتیل اتر (Propylene glycol monoethyl ether)

معرفی اجمالی پروپیلن گلیکول مونو اتیل اتر (Propylene glycol monoethyl ether)

پروپیلن گلیکول مونو اتیل اتر دارای فرمول مولکولی C₅H₁₂O₂ است. نام شیمیایی این ماده، 1-اتوکسی-2-پروپانول و نام آیوپاک آن 1-اتوکسی پروپان-2-ال می‌باشد. همچنین در بازارهای جهانی، این حلال آلی بیشتر با نام اتوکسی پروپانول و با کد شناسایی 4-02-1569 شناخته می‌شود. اتوکسی پروپانول به صورت مایعی شفاف، همراه با رایحه‌ای ملایم و شیرین است. حلالیت بالای ماده مورد نظر در آب، همچنین خاصیت جذب رطوبت از دیگر ویژگی‌های مهم آن محسوب می‌گردد. این حلال آلی با طیف وسیعی از مواد قطبی و غیر قطبی قابل امتزاج است. سمیت ناچیز در کنار قدرت انحلال بالا، موجب کاربرد گسترده‌ی آن در بسیاری از صنایع مانند رنگ و پوشش، چاپ، چسب، آرایشی، بهداشتی، کشاورزی و… می‌گردد.

محصول مورد نظر بسیار قابل اشتعال است. بنابراین در هنگام کار با آن از استعمال دخانیات جدا خودداری کنید. با توجه به قدرت تحریک‌کنندگی و التهاب زایی این حلال آلی، بهتر است با پوشیدن لباس‌های محافظتی مناسب، مانع از برخورد این ماده با پوست، چشم و دستگاه‌ تنفسی شوید. همچنین استنشاق غلظت‌های بالای بخارات آن نیز می‌تواند در طولانی مدت موجب افسردگی و آسیب به سیستم اعصاب مرکزی گردد.

معرفی تخصصی اتوکسی پروپانول

این حلال آلی با وزن مولکولی 104.15 در طیف وسیعی از کاربرد‌های صنعتی، تجاری و خانگی مورد استفاده قرار می‌گیرد. در بازار‌های جهانی پروپیلن گلیکول مونو اتیل اتر با نام‌های مترادف بسیاری شناخته می‌شود. از جمله نام‌های مترادف دیگر آن می‌توان به 2-پروپانول-1-اتوکسی و پروپیلن گلیکول اتیل اتر نیز اشاره کرد. همانطور که قبلا گفتیم، اتوکسی پروپانول به دلیل حلالیت بالا در مواد قطبی و غیر قطبی به یک حلال مؤثر در طیف گسترده‌ای از صنایع تبدیل شده است. امروزه این ماده عمدتاً به عنوان حلال، برای انواع رزین‌ها شامل رزین‌های اپوکسی، اکریلیک، آلکید، پلی استر، نیتروسلولز و پلی اورتان مصرف می‌گردد.

یکی از ویژگی‌های مهم اتوکسی پروپانول قابلیت آن برای حل چربی‌ها، روغن‌ها، گریس‌ها و موم‌ها است. از این رو آن را به عنوان یک سورفاکتانت یا ماده‌ی فعال سطح نیز می‌شناسند. به طور کلی این حلال همانند سایر سورفاکتانت‌ها با کاهش قابل توجه کشش سطحی آب در شوینده‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد.

درباره نحوه تولید و فرمولاسیون این ماده

اتوکسی پروپیلن یکی از اعضای خانواده‌ی پروپیلن گلیکول اتر‌ها است. این حلال آلی دارای فرمول شیمیایی CH3CH2OCH2CHOHCH3 است. ساختار این ماده از ۵ اتم کربن ۱۲ اتم هیدروژن و ۲ اتم اکسیژن تشکیل شده است. گروه‌های عاملی اتر و هیدروکسیل موجود در ساختار آن، دلیل اصلی حلالیت بالای آن در مواد قطبی و غیر قطبی است. اتوکسی پروپانول همانند سایر پروپیلن گلیکول‌ اتر‌ها از واکنش کاتالیزور شده پایه اکسید پروپیلن با الکل‌ها تشکیل می‌شوند.

کاربرد پروپیلن گلیکول مونو اتیل اتر در صنایع مختلف

این حلال آلی دارای کاربرد‌های صنعتی و مصرفی متنوعی است. پایداری در دمای اتاق، سمیت کم و حلالیت بالا در آب و روغن‌ها از جمله ویژگی‌های منحصر به فرد اتوکسی پروپیلن می‌باشد. از این رو این ماده در صنایع ساخت رزین، جوهر و چسب کاربرد فراوانی دارد. در صنعت رزین‌های پوششی از این حلال در مقادیر بسیار، برای طیف گسترده‌ای از رزین‌ها از جمله اپوکسی‌ها اکریلیک‌ها پلی استر و… استفاده می‌شود. همچنین محصول مورد نظر با کاهش کشش سطحی، نرخ تبخیر سریع و سمیت پایین به عنوان یک سورفاکتانت در ساخت مواد شوینده به کار می‌رود. همانطور که گفتیم اتوکسی پروپانول عمدتاً در صنایع پوشش سطح و چاپ استفاده می شود. این ماده می تواند جریان، برابرسازی و ادغام پوشش‌های سطحی (از جمله رنگ‌های مبتنی بر آب) و جوهرهای چاپ فلکسوگرافی را تنظیم کند.

سایر کاربرد‌های صنعتی این ماده

• حلال رنگ‌ها و لاک‌ها
• حلال روغن، گریس و موم
• پردازش چرم
• ساخت جوهر‌های چاپ
• حلال چسب
• حلال آلی برای رزین های پوششی
• مواد شوینده
• ضد یخ
• استخراج کننده‌ در صنعت داروسازی
• محصولات مراقبت از ناخن
• پولیش‌های مبلمان
• و…

نحوه حمل و نقل و نگهداری این حلال آلی

نقطه اشتعال پروپیلن گلیکول مونو اتیل اتر برابر با ۴۰ درجه سانتی‌گراد است. این نقطه اشتعال پایین موجب اشتعال پذیری بالایی در اتوکسی پروپانول شده. به طوری که سازمان بین‌المللی ایمنی شیمیایی (ICSC) این ماده را به عنوان کالای خطرناک در گروه ۳ طبقه بندی می‌کند. همچنین این ماده را در بشکه‌های مهروموم شده حاوی دو برچسب خطرات ایمنی نگه داری می‌کنند. یکی از این برچسب‌ها نشان دهنده‌ی قابلیت اشتعال بالا و دیگری نشان‌دهنده‌ی حساسیت‌زایی اتوکسی پروپانول می‌باشد. بهترین محل برای ذخیره سازی بشکه‌های حاوی این حلال محلی خنک، تاریک با تهویه هوای مناسب است. همچنین در این محل هیچ‌گونه مواد قابل اشتعال یا شعله و آتش نباید وجود داشته باشد.

حمل و نقل اتوکسی پروپانول از طریق راه‌های دریایی، ریلی و جاده‌ای به صورت فله‌ای انجام می‌گیرد. این ماده می‌تواند با اکسید‌کننده‌های قوی وارد واکنش‌ شود. بنابراین تمامی مخازنی که برای حمل این ماده در نظر گرفته می‌شود از جنس فولاد کربن یا فولاد ضد زنگ هستند. شرکت اکسیزان با داشتن مجوز‌های رسمی برای تهیه و انتقال این حلال آلی توانسته است، امکانات مناسب برای نگهداری و انتقال آن را فراهم کند.

نکات مربوط به حفظ ایمنی در برابر اتوکسی پروپانول

همانطور که گفتیم این ماده دارای سمیت ناچیزی است. با این حال جذب اتوکسی پروپانول توسط بدن می‌تواند عوارضی را ایجاد کند. سه راه اصلی برای جذب و تأثیر آن بر روی بدن وجود دارد. این سه راه شامل استنشاق، پوست و بلع است. در صورت استنشاق بخارات ماده‌ی مورد نظر، عوارضی مانند خواب آلودگی، سرگیجه، سردرد، حالت تهوع و در نهایت بیهوشی و کما ایجاد می‌شود. همچنین به دلیل وجود قدرت حساسیت‌زایی آن، می‌تواند موجب التهاب مجاری تنفسی و غشای مخاطی بینی نیز گردد. از این رو استفاده از ماسک‌ مناسب هنگام کار با این حلال توصیه می‌شود.

تماس اتوکسی پروپانول با چشم موجب سوزش شدید و التهاب چشم می‌گردد. در صورت برخورد با پوست نیز این ماده حساسیت‌زا می‌باشد و در طولانی مدت آلرژی و درماتیت را به وجود می‌آورد. به همین دلیل پوشیدن لباس‌های حفاظتی، دستکش و عینک در هنگام کار بسیار الزامی است.

نکات ایمنی مربوط به چشم

با توجه به خاصیت خورندگی این حلال، تماس با چشم موجب سوزش و التهاب شدید می‌گردد. برای کاهش اثرات و عوارض، چشم‌ها را با آب فراوان بشویید. در صورت ادامه دار بودن عوارض سریعاً به پزشک مراجعه کنید.

نکته های مهم ایمنی در خصوص پوست

در صورت تماس این حلال آلی با پوست و مو سریعا از دوش‌های آب موجود در محل کار استفاده کنید و بدن را با سیلی از آب بشویید. اگر ناحیه آلوده کوچک باشد، تنها همان منطقه با آب و صابون شسته شود. اگر سوزش، قرمزی، تاول و تورم رخ دهد، باید از کمک‌های پزشکی برای درمان استفاده کنید. دقت کنید لباس‌های آلوده می‌توانند حلال و بخارات آن را در محیط منتشر کنند و موجب آسیب به افراد بیشتری گردند. سعی کنید لباس‌ها را سریعا تعویض و در اولین فرصت برای پاکسازی آن اقدام کنید.

نکات ایمنی مربوط به تنفس

اولین قدم برای جلوگیری از شدت عوارض بخارات اتوکسی پروپانول، خروج از ناحیه‌‌ی خطر است. کشیدن نفس‌های عمیق در فضای باز موجب کاهش علائم خواهند شد. در صورتی که علائمی مانند تنگی نفس، سرفه، سوزش گلو و… ادامه پیدا کنند، مراجعه به پزشک الزامی است. اگر فرد با استنشاق بیهوش شود، هم زمان با بررسی علائم حیاتی با اورژانس تماس بگیرید.

نکته‌های مهم ایمنی در خصوص بلع

ابتدا از استفراغ ماده‌ی بلعیده جلوگیری کنید. با استفراغ اندام‌ها و ارگان‌های بیشتری از بدن تحت تأثیر این ماده‌ی شیمیایی قرار خواهند گرفت. بهتر است دهان را آب فراوان بشویید و با خوردن یک یا دو لیوان آب عوارض و سمیت آن را در دستگاه گوارش کاهش دهید. همزمان با انجام این اقدامات به پزشک مراجعه نمایید.

نکات مربوط به اطفای حریق

با توجه به اشتعال‌زایی بالای این حلال آلی باید با آتش‌ گرفتن بخشی از ذخایر، بخش‌های آسیب‌ندیده را از محل آتش به طور ایمن دور کنید. بخارات حاصل از اشتعال اتوکسی پروپانول سمی هستند. افراد برای خاموش‌کردن آتش باید مجهز به ماسک تنفسی و لباس‌های پوششی مناسب باشند. برای مهار و خاموش‌سازی آتش ناشی از این حلال می‌توانید از فوم مقاوم به الکل، فوم، پودر، دی‌اکسید کربن، اسپری آب و… استفاده کنید.

نکته‌های مهم ایمنی در خصوص دفع

به طور کلی مدیریت دفع زباله‌های مواد اولیه شیمیایی کار آسانی نیست. این زباله‌ها آسیب‌های زیست محیطی بسیاری را ایجاد می‌کنند. با انتخاب روش مناسب می‌توان اثرات مخرب توسط این زباله‌ها را به حداقل رساند. اولین قدم برای دفع اتوکسی پروپانول کاهش ضایعات و سپس بازیافت این حلال است. از جمله راه‌های دیگر می‌توان به سوزاندن آن در دستگاه‌های زباله سوز یا دفع زباله در خاک و آب اشاره کرد.