دی استون الکل (Diacetone alcohol)

معرفی اجمالی دی استون الکل (Diacetone alcohol)

دی استون الکل یک ترکیب شیمیایی با فرمول مولکولی C₆H₁₂O₂ است. از این ماده‌ی بی‌رنگ به‌عنوان حلال و یک واسطه برای تولید ترکیبات دیگر استفاده می‌شود. این ماده با نام دی استون الکل یا Diacetone alcohol در بازارهای تجاری شناخته می‌شود. CAS number  یا کد شناسایی این محصول نیز برابر با 2-42-123 می‌باشد. از لحاظ ظاهری اگر بخواهیم، این ماده را توصیف کنیم، می‌توانیم بگوییم، این ترکیب مایعی بی‌رنگ و روشن با بویی مطبوع است.

لازم است بدانید، دی استون الکل یک ترکیب خطرناک است. این ماده بخارات سمی تولید می‌کند به همین علت برای حرارت دادن باید آن را با شعله کم و متوسط گرم کرد تا بتوانید از انتشار بخارات سمی به هوا جلوگیری نمایید. بخارات این ماده می‌تواند مخاط چشم و مجاری تنفسی را تحریک کند. همچنین استنشاق این ماده می‌تواند باعث سرگیجه، حالت تهوع و بیهوشی شود؛ زیرا این ماده به‌ راحتی جذب سلول‌های ریوی می‌شود؛ بنابراین رعایت نکات ایمنی در رابطه با این ماده بسیار حائز اهمیت است.

معرفی تخصصی دی استون الکل  

همانطور که پیش‌تر گفتیم دی استون الکل ترکیبی شیمیایی است. این هیدروکربن، دارای یک عامل الکلی می‌باشد که خاصیت قطبی بودن و حلالیت در آب را به این ماده می‌دهد. به طور کلی این ماده کاربردهای متنوعی دارد و در صنایع مختلف به کار می‌رود، به همین دلیل نام‌های زیادی دارد. پیرانتون، دی استونیل الکل، دیاستونال کول، پیراتون و دی متیل استونیل کاربینول برخی از دیگر نام‌های این ماده‌ی شیمیایی می‌باشند.

دی استون الکل یک ترکیب شیمیایی با بوی مطبوع و نعناع مانند با فرم فیزیکی مایع است. ساختار این ماده متشکل از اتم‌های هیدروژن، اکسیژن و کربن است. این ماده یک گروه الکلی و یک پیوند دوگانه دارد و یک ترکیب غیر اشباع به شمار می‌رود. دی استون الکل می‌تواند در آب، الکل، اتر و حلال‌های دیگر ترکیب و حل شود و به تولید مواد شیمیایی گوناگون در صنایعی مثل خودروسازی، آرایشی بهداشتی، الکترونیک و… به کار رود. این ماده بیشتر به‌عنوان حلال و در محصولاتی به کار می‌رود که مایع هستند. یکی از اجزای تشکیل‌دهنده‌ی روغن ترمز و مایع ضد یخ خودروها، دی استون الکل می‌باشد. این ماده در دیگر محصولات مرتبط با خودرو‌ها نیز به کار می‌رود که در ادامه اشاره ‌می‌کنیم.

درباره نحوه تولید و فرمولاسیون این ترکیب شیمیایی

دی استون الکل یک هیدروکربن با فرمول شیمیایی تجربی C₃H₆O است. این هیدروکربن دارای 6 اتم کربن و 12 اتم هیدروژن و 2 اتم اکسیژن می‌باشد. یک اتم اکسیژن و یک اتم هیدروژن با یکدیگر یک گروه الکی را تشکیل داده‌اند و خاصیت‌هایی همچون قطبی بودن و حلالیت در آب را به این مولکول داده‌اند. دیگر اتم اکسیژن نیز با یک پیوند دوگانه به یک اتم کربن متصل است که باعث می‌شود این مولکول غیر اشباع باشد و فاز مایع بگیرد.

این ماده به روش‌های متعددی تولید می‌شود. اما تولید این ماده از طریق واکنش استون با هیدروکسید فلزات قلیایی یا هیدروکسید باریوم یا هیدروکسید کلسیم، از جمله روش‌های مرسوم تولید دی استون الکل می‌باشند. خوب است بدانید، استون با هیدروکسید باریوم با شدت بیشتری نسبت به هیدروکسید کلسیم واکنش می‌دهد. از این رو در بین این روش‌ها نیز تولید این ماده از طریق استون و هیدروکسید باریوم رایج‌تر است. برای تولید این ماده طبق این واکنش،  ابتدا و انتهای فلاسک ته‌گرد خود را با باریوم هیدروکسید پر می‌کنیم و در مابین استون می‌ریزیم. با گرم‌ کردن ترکیبات فلاسک با استفاده از حمام بخار یا حمام روغن و صرف زمان در حدود 120 ساعت می‌توانیم به دی استون الکل دست یابیم. سپس با فرایندهایی از خلوص ماده‌ی به‌دست‌آمده اطمینان حاصل می‌کنیم.

کاربردهای دی استون الکل در صنایع مختلف

این ماده در بسیاری از صنایع مختلف حضور پررنگی دارد. طیف کاربردی این ترکیب در روزمره انسان‌ها نیز به‌گونه‌ای عجین شده است که می‌توانیم دی استون الکل را ماده جدایی‌ناپذیر از زندگی انسان بدانیم. دی استون الکل در ساخت ظروف لوازم نوشتاری و تحریری، دفاتر، لوازم هنری و حتی ساخت اسباب‌بازی برای کودکان به کار می‌رود. این ماده در تولید محصولاتی که برای نظافت و پاکیزگی انواع محیط‌ها استفاده می‌شوند به کار می‌رود. برای مثال در تولید شوینده‌های لباسشویی از این ماده استفاده می‌شود. در ساخت لوازم الکترونیکی و لوازم جانبی کامپیوتری و جوهرهای مخصوص دستگاه‌های پرینتر به کار می‌رود. در ساخت میز، صندلی، مبلمان، روکش مبل، تشک و فرش از دی استون الکل استفاده می‌شود.

از این ماده برای تولید ژل یا مایع مخصوص برای مهروموم کردن ترک‌ها و پرکردن فرورفتگی‌ها در سطوح سخت، و عایق‌بندی برخی نقاط خانه استفاده می‌کنند. در براق‌کننده‌ها، پوشش‌های اکریلیک، پوشش‌های پایه، محصولات پاک‌کننده ناخن، ناخن‌های مصنوعی نیز از دی استون الکل استفاده می‌کنند.

سایر صنایعی که از این ماده استفاده می‌کنند:

• خودروسازی
• شوینده‌ها و شامپوهای مخصوص بدنه خودرو
• واکس‌ها
• پوشش‌ها
• مایع هیدرولیک
• و…

نحوه حمل‌ و نقل و نگهداری از دی استون الکل

دی استون الکل در دسته‌بندی مواد خطرناک قرار می‌گیرد؛ زیرا یک ماده‌ی بسیار مشتعل است و بخارات منتشر شده از آن می‌تواند باعث مشکلات ریوی و چشمی شود. ظروف حاوی این ماده می‌توانند به هنگام گرم‌شدن منفجر شوند. از این‌ رو حمل‌ و نقل این ماده خطرناک به شمار می‌رود. اکسیزان از مجموعه‌هایی است که با کسب مجوز در زمینه حمل‌ و نقل مواد شیمیایی خطرناک می‌تواند ماده‌ی شیمیایی مورد نظرتان را به مقصد مدنظر انتقال دهد. لازم است در نظر داشته باشید، اکسیزان تمام تلاش خود را می‌کند تا با در نظر گرفتن مقررات حمل‌ و نقل مواد خطرناک این مواد را به بهترین شکل ممکن به دست مشتریان خود برساند.

در خصوص نگهداری این ماده لازم است بدانید، کلیه نکاتی که هنگام حمل آن مورد توجه قرار دارد را باید در نظر بگیرید. همچنین با توجه به اینکه دی استون الکل یک ماده بسیار مشتعل است، باید از این ماده در مکانی خشک و خنک که همچنین دارای تهویه مناسبی نیز می‌باشد، نگهداری کنید. علاوه بر این موارد، توصیه می‌شود از تابش نور مستقیم به ظروف حاوی این ماده جلوگیری نمایید.

نکته‌های مربوط به حفظ ایمنی ماده

با توجه به لوزی NFPA یا همان طبقه‌بندی خطر، دی استون الکل یک ماده خطرناک است؛ زیرا اگر در معرض شعله یا حرارت قرار بگیرد می‌تواند شعله‌ور شود و به‌علاوه می‌تواند با ایجاد بخارات سمی که اگر انسان‌ها حدود 15 دقیقه در معرض این بخارات قرار بگیرند، چشم‌ها، بینی و گلو تحریک می‌شوند و مورد آسیب قرار می‌گیرند. برای جلوگیری از آسیب باید نکات ایمنی را در برابر این ماده رعایت کرد.

نکات ایمنی مربوط به چشم

اگر دی استون الکل با چشم تماس برقرار کند باعث تحریک غشای چشم می‌شود و در نتیجه باعث سرخی و درد چشم می‌گردد. برای اینکه اثرات تماس این ماده با چشم را به حداقل برسانیم، پلک‌های بالایی و پایینی را بلند کنید و چشم‌ها را با آب زیاد سریعاً شستشو دهید. سپس باید فوراً به دکتر مراجعه کنید.

نکته‌های ایمنی مربوط به پوست

در تماس قرار گرفتن پوست با دی استون الکل آن را تحریک می‌کند و باعث سرخی آن و خشکی پوست می‌شود. اگر لباس یا پوست در تماس با این ماده قرار بگیرد باید لباس‌های آلوده را جدا کرد و پوست را با آب و صابون شستشو داد.

نکات ایمنی مربوط به تنفس

تنفس دی استون الکل مخاط مجاری تنفسی را تحریک می‌کند و اگر طولانی مدت در معرض آن باشیم می‌تواند آسیب‌های جدی را به مجاری تنفس ما وارد کند و همچنین باعث سرگیجه و حالت تهوع شود. زمانی که در معرض این بخارات قرار گرفتیم باید سعی کنیم محیط را ترک کنیم و در هوای آزاد نفس بکشیم. باید سعی کنیم تا مدتی فعالیت بدنی نداشته باشیم و استراحت کنیم تا ریه‌ها و مجاری تنفسی از این بخارات تخلیه شوند و تنفس به حالت طبیعی خود بازگردد.

نکته‌های ایمنی در صورت بلع

بلع این ماده بسیار خطرناک است و قربانی باید فوراً دهان خود را با آب بشوید. علاوه بر این باید یک الی دو لیوان آب بنوشد. همچنین باید سریعاً به پزشک مراجعه کند و در این حین هیچ‌گونه تلاشی برای القای استفراغ نباید صورت بگیرد.

نکات مربوط به اطفای حریق

دی استون الکل و ظروف حاوی این ماده اشتعال‌پذیری بالایی دارند؛ بنابراین برای اطفای حریق این ماده باید نکات ایمنی را رعایت کنیم.

نقطه اشتعال پایین این مواد باعث می‌شود اطفای حریق کار دشواری باشد به همین سبب اگر ظروف با مقادیر زیاد درگیر آتش شده باشند بهترین کار ترک محل و خاموش کردن آتش با حجم زیاد و سیلابی آب از دور می‌باشد. گاهی به فوم مقاوم به الکل، پودر خشک و دی‌اکسیدکربن برای اطفا نیز نیاز است؛ اما گاهی بهترین کار این است که اجازه دهیم این الکل در اتش بسوزد تا اتش خاموش شود.

نکته‌های مربوط به دفع دی استون الکل

باتوجه‌به حساسیت این ماده در خصوص اشتعال‌پذیری بالای این ماده بهترین راه این است که از یک شرکت متخصص در زمینه دفع مواد شیمیایی کمک بگیریم. چرا که دفع این مواد به دقت و تخصص ویژه‌ای نیاز دارد.