معرفی اجمالی مات کننده سیلیکاژل (Matting Agent)
مات کننده سیلیکاژل، جامدی با دانه‌های ریز به شکل پودر و بی‌بو می‌باشد. ماده‌ی اصلی سازنده‌ی این پودر مات کننده، سیلیسیم دی اکسید غیر کریستالی و به صورت آمورف یا سیلیس آمورف (SiO2) است. به علت وجود سیلیس در ساختار این ماده، بسیاری از ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی مولکول مانند نقطه‌ی جوش آن مشابه سیلیس یا سیلیکا می‌باشد. مات کننده سیلیکاژل با نام سیلیکاژل نیز شناخته می‌شود. این ماده فاقد Cas number یا کد شناسایی است. همچنین قابل احتراق نیست و فقط تحت دمای بسیار بالا مانند کوره‌ی دفع مواد آتش می‌گیرد.
خوب است بدانید سیلیکاژل حلالیتی بسیار ناچیز در حلال‌های آلی دارد. به طوری که مقدار اندکی از این ماده در حلال‌های قطبی و ناقطبی حل می‌شود. سیلیکاژل به طور کلی به عنوان عاملی برای مات کردن اجسام مختلف کاربرد دارد. از لحاظ عوارض و خطراتی که این ماده میتواند داشته باشد، به طور کلی باید بگوییم در شرایط عادی سیلیکاژل خطر خاصی را برای سلامتی انسان ایجاد نمی‌کند. اما در شرایط خاص میتواند برای بدن مشکلات زیادی را به وجود آورد. البته لازم است بدانید، قرار گرفتن در معرض سیلیکاژل احتمال ابتلا به سرطان را افزایش می‌دهد.
معرفی تخصصی سیلیکاژل
ممکن است در سایت‌های مرجع شیمی و مقالات مختلف علمی به نام‌های دیگر مات کننده سیلیکاژل برخورد کنید. مات کننده سیلیس، سیلسیم، کوارتز، آئروسل و عامل مات‌کننده پرکاربردترین این نام‌ها می‌باشند. همان‌طور که در معرفی اجمالی اشاره کردیم، کاربرد اصلی این ماده در صنایع مختلف به عنوان عامل مات‌کننده استفاده می‌گردد. مواد مات سیلیکاژل با روکش موم (Wax) در رنگ‌ها، لاک‌ها و… استفاده می‌شود. عوامل مات‌کننده مانند سیلیکاژل، هنگامی که در رنگ‌ها و انواع پوشش‌ها استفاده می‌شوند، نور ورودی را پخش می‌کنند. به همین علت سطح موردنظر ظاهری مات مانند به خود می‌گیرد. علاوه بر این، هر چقدر دوز سیلیکاژل در یک پوشش بیشتر باشد، اثر مات قوی‌تر به نظر می‌رسد. این دوز به ابعاد و اندازه ذرات ترکیب شیمیایی بستگی دارد.
شاید برایتان سوال ایجاد شود که چرا از سایر مواد مات کننده که سیلیس در آن استفاده نمی‌شود، استفاده نکنیم؟ در مات‌کننده‌های معمولی، موم‌ها بازدهی کمتری در مات کردن مواد دارند. به طوری که سیلیس بیش از دو برابر، موثرتر از سایر مواد مات‌کننده می‌باشد. به عبارتی دیگر اگر برای به دست آوردن یک پوشش مات مانند بدنه‌ی اتومبیل، افزودن 2 درصد سیلیس نیاز باشد، برای سایر موم‌های غیر سیلیسی، تقریباً 4 درصد برای رسیدن به همان درصد مات نیاز است. از مزایای این سیستم مات‌کنندگی سیلیکاژل می‌توانیم به صرفه‌ی اقتصادی آن اشاره کنیم. اما بدیهی است که سیستم مات‌کنندگی دارای معایبی نیز می‌باشد. حساسیت بالا نسبت به خط و خش و ترک در بعضی نقاط حساس بعضی از معایب سیستم مات کننده است.
درباره نحوه تولید و فرمولاسیون مات کننده سیلیکاژل
همان‌طور که اشاره کردیم، ماده‌ی اصلی سازنده‌ی سیلیکاژل، سیلیس آمورف می‌باشد. سیلیس آمورف دارای فرمول مولکولی و شیمیایی SiO2 است. در ساختار مولکولی سیلیکاژل، دو اتم اکسیژن با پیوندهای دوگانه به یک مولکول سیلسیم متصل می‌شوند.
سیلیس در فرایند مرطوب (Wet process) تولید می‌شود. در این فرایند، ذرات سیلیس آمورف به صورت جامد در محلول سیلیکات یا فلز قلیایی ته‌نشین می‌گردند. اسید در این فرایند نقش مهمی را ایفا می‌کند. از اسید سولفوریک در این فرایند به عنوان عامل خنثی‌کننده استفاده می‌شود.
کاربرد سیلیکاژل در صنایع مختلف
همان گونه که اشاره کردیم، مات کننده سیلیکاژل به طور کلی در صنایع مات‌کننده دارای کاربرد است. این ماده به شکل موم بر روی پوشش‌های فلزی، پلاستیک و رنگ قرار می‌گیرد و به آن‌ها ظاهری مات می‌دهد. این موم‌ها به طور ویژه‌ای برای استفاده در سطوح مختلف بر پایه‌ی حلال شفاف مانند پوشش‌هایی که برای سطح چوب استفاده می‌شوند، مناسب هستند. به طور معمول، این شکل از سیستم‌ها شامل سیستم‌های اکریلیک، پلی استر، اکریلیک -پلی اورتان، پلی استر -پلی اورتان، آلکید اورتان، آلکید -اوره یا نیتروسلولز می‌باشند. از این پوشش‌ها در بدنه‌ی اتومبیل، هواپیما، چوب‌های تزئینی، و لپ تاپ و… استفاده می‌شود.
سایر کاربردهای صنعتی این ماده
- پوشش شیشه
- و…
نحوه حمل و نقل و نگهداری مات کننده سیلیکاژل
سیلیکاژل به طور کلی از طریق راه‌های هوایی، آبی و جاده‌ای انتقال می‌شوند. بر روی ظروف نگهداری و حمل و نقل این کالا دو برچسب ایمنی درج می‌گردد. این دو برچسب تحریک‌کننده و خطر برای سلامتی انسان هستند. این علامت‌ها برای درک بهتر استفاده‌کننده هنگام آزمایش بر روی این محصول می‌باشند. کانتینر‌های حمل و نقل این ماده باید مجهز به سیستم تهویه‌ی مناسب باشند. نقل و انتقال این محصول نیازمند دریافت تأییدیه از ارگان‌های مربوط دولتی می‌باشد. به همین خاطر اکسیزان با دریافت این تأییدیه‌ها آماده‌ی انتقال مات کننده سیلیکاژل به سرتاسر ایران می‌باشد. همان‌طور که دانستید، مات کننده سیلیکا غیر قابل اشتعال می‌باشد. نقطه‌ی جوش این ماده نیز برابر 2230 درجه‌ی سانتی‌گراد است. پس نیازی به نگرانی در مورد دمای نگهداری آن وجود ندارد.
سیلیکاژل در مکانی خنک و دارای سیستم تهویه‌ی مناسب نگهداری می‌شود. به علت خاصیت هیگروسکوپیک این ماده، باید از رطوبت (H2O) به دور باشد. به همین علت باید این ماده در ظروف درب بسته نگهداری و پلمپ شود. همچنین لازم است بعد از باز و بسته کردن درب ظروف نگهداری این ماده، از بسته بودن درب آن اطمینان حاصل کنید. جنس ظروف نگهداری مات‌کننده‌ی سیلیکا از جنس پلاستیک است. در مواردی درون این ظروف، گاز بی‌اثر تزریق می‌نمایند. سیلیکاژل باید از تمام موارد ناسازگار به‌دور باشد. این ماده در شرایط‌های خاص میتواند منجر به ایجاد سرطان در فرد در معرض گردد. به همین خاطر لازم است از پخش گرد و غبار در محیط نگهداری به شدت جلوگیری کنید.
نکات مربوط به حفظ ایمنی در برابر سیلیکاژل
بر اساس طبقه‌بندی و کاتالوگ سازمان NFPA یا لوزی آتش، این ماده پایدار است؛ به طوری که سیلیکاژل در هر شرایطی حتی شرایط آتش‌سوزی نیز پایدار می‌باشد. طبق رتبه‌بندی آتش این سازمان، این محصول غیر قابل اشتعال است. اما تحت دمای بسیار بالا (بیشتر از 2000 درجه‌ی سانتی‌گراد)، می‌سوزد. این محصول در شرایط عادی خطر خاصی را برای سلامتی انسان ایجاد نمی‌کند. اما تحت شرایطی خاص، برخورد این ماده با قسمت‌هایی از بدن باعث ایجاد برخی مشکلات برای سیستم ایمنی انسان و آسیب به ارگان‌های بدن می‌گردد.
طبق آزمایشات، قرار گرفتن طولانی مدت در معرض سیلیکاژل باعث افزایش خطر ابتلا به سرطان می‌شود. مطالعات و آزمایشات انجام شده بر روی حیواناتی مانند موش صحرایی و خرگوش، اطلاعات زیادی را در مورد خطرات این ماده به ما می‌دهد. در این آزمایشات ثابت شد که قرارگیری این حیوانات در معرض سیلیکاژل، باعث ایجاد بیماری‌های کلیوی می‌شود. این ماده باعث تحریک غشای مخاطی و چشم می‌گردد. همچنین بلع این ماده میتواند اثرات ناگواری را برای سیستم گوارشی ما ایجاد کند. استنشاق مات کننده سیلیکاژل نیز باعث تحریک جدی قفسه سینه می‌شود.
از آنجا که مواجهه با مات کننده سیلیس باعث ایجاد مشکلات مختلف می‌شود، بهتر است از مواجهه با آن دوری کنید. روش‌های مختلفی برای عدم مواجهه با این ماده وجود دارد که در ادامه موارد مهم و حیاتی را بررسی می‌کنیم. برای عدم گرد و غبار این ماده به چشم، از عینک ایمنی استفاده کنید. با اینکه برخورد سیلیکاژل به پوست خطر جدی‌ای را ایجاد نمی‌کند، اما بهتر است هنگام جابه‌جایی این محصول، از دستکش و لباس تمام محافظ استفاده شود. بهتر است جهت جلوگیری از ورود این گرد و غبار به ریه، از ماسک‌های مخصوص یا محافظ تنفسی استفاده کنید. همچنین برای عدم مواجهه این ماده با سیستم گوارشی، در هنگام کار چیزی نخورید و دخانیات مصرف نکنید.
نکات ایمنی مربوط به چشم
هنگامی که مات کننده سیلیکاژل به چشم قربانی برخورد کرد، ابتدا وی را از لحاظ وجود انواع لنز چشمی بررسی کنید. در صورت وجود هر گونه لنز، آن‌ها را از چشمان مصدوم خارج گردانید. سپس سریعاً چشم‌ها را به وسیله‌ی آب یا محلول نرمال سالین به مدت 20 الی 30 دقیقه شستشو دهید. هنگام شستشوی چشم، از قربانی بخواهید چشمان خود را هر چند ثانیه یک بار باز و بسته کند. این کار به شستشوی قسمت‌های مختلف چشم، بسیار کمک می‌کند. بعد از اتمام شستشو، حتی اگر مصدوم در چشمان خود احساس سوزش نمی‌کرد، وی را به بیمارستان انتقال دهید.
نکته‌های مهم ایمنی در خصوص پوست
بلافاصله بعد از برخورد مات کننده سیلیکاژل به پوست، ناحیه‌ی آلوده را با آب و صابون فراوان شستشو دهید. در صورتی که آلودگی به لباس‌های وی سرایت کرد، لباس‌های آلوده را از بدن وی خارج گردانید. سپس به مدت 20 دقیقه به شستشو ادامه دهید. اگر بعد از اتمام شستشو اثری از درد و قرمزی در پوست مصدوم برجای نماند، نیازی به انتقال وی به بیمارستان نیست. در غیر این صورت قربانی را هر چه سریع‌تر به بیمارستان منتقل کنید.
نکات ایمنی مربوط به تنفس
اگر کسی دچار استنشاق گرد و غبارهای این ماده شد، باید سریع منطقه‌ی آلوده را ترک کند. سپس به مکانی دارای هوای تازه برود و تعدادی نفس عمیق بکشد. اگر مصدوم بی‌هوش تحت استنشاق سیلیکاژل بی‌هوش شد، عوامل حیاتی وی را بررسی کنید. اگر قربانی نفس نمی‌کشید، به وی تنفس مصنوعی بدهید. همچنین اگر قربانی نبض نداشت، سریعاً عمل CPR را شروع کنید. هنگام انجام این اقدامات، با پزشک تماس بگیرید، مورد را گزارش دهید و اطلاعات درمانی تکمیلی را دریافت کنید. بهتر است از باز بودن مجرای تنفسی قربانی اطمینان یابید. سرش را کمی پایین‌تر از سطح بدنش قرار دهید و محل نگهداری وی را گرم کنید. سپس سریعاً قربانی را به بیمارستان انتقال دهید.
نکته‌های مهم ایمنی در خصوص بلع
در صورت بلع مات کننده سیلیکاژل توسط قربانی، در مرحله‌ی نخست باعث استفراغ وی نشوید. حتی در صورت امکان از استفراغ وی جلوگیری کنید. سپس به وی دو لیوان آب بدهید تا محتویات سیلیکاژل درون معده‌ی وی رقیق گردد. سپس مصدوم را به مرکز کنترل مسمومیت یا بیمارستان منتقل کنید.
نکات مربوط به اطفای حریق
همان گونه که پیش‌تر به این موضوع پرداختیم، مات کننده سیلیکاژل آتش نمی‌گیرد. اما در صورت آتش‌سوزی محیط نگهداری یا کانتینر حمل و نقل این ماده، از آب، فوم ضد الکل یا مواد شیمیایی خشک اقدام به اطفای حریق کنید.
نکته‌های مهم ایمنی در خصوص دفع
از نگاه زیست محیطی، بهتر است پیش از دفع یک محصول، از زباله بودن آن اطمینان یابید. اگر زباله‌ی سیلیکاژل قابل بازیافت است، اقدام به بازیافت آن کنید. اگر قابل بازیافت نبود، بهترین راه برای دفع مات کننده سیلسیم، سوزاندن آن است. بنابراین این ماده باید در دمای بسیار زیاد، درون کوره بسوزد تا دفع گردد.
خرید مات کننده سیلیکاژل از اکسیزان
اکسیزان از جمله مجموعه های فعال در حوزه واردات و تامین مواد اولیه شیمیایی در ایران است که سال‌ها از شروع فعالیتش می‌گذرد. مجموعه ما در طی این سال‌ها تمام تلاش خود را کرده تا بهترین و مرغوب ترین مواد اولیه شیمیایی را از بهترین و معتبرترین تولیدکنندگان در سراسر دنیا تامین کند و به دست مشتریان خود برساند.
