معرفی اجمالی دی اتانول آمین (Diethanolamine)
دی اتانول آمین، یکی از ماده‌های موجود در گروه آمین‌ها است که در فرمولاسیون محصولات مراقبت از پوست و لوازم آرایشی برای تنظیم PH و بهبود ثبات استفاده می‌شود. به طور کلی این ماده در محصولاتی مانند کرم‌های ضد آفتاب، شامپو‌ها، پاک کننده و نرم کننده مورد استفاده قرار می‌گیرد. این ترکیب شیمیایی با نام اختصاری DEA نیز در بازار شناخته می‌شود. از نظر ظاهری نیز دی اتانول آمین مایعی بی‌رنگ و شفاف است که دارای بویی تند مانند بوی آمونیاک می‌باشد. همچنین فرمول مولکولی این ماده به صورت C4H11NO2 و کد شناسایی آن برابر با 2-42-111 است.
این ماده جزو دسته‌ی مواد خطرناک محسوب می‌شود. بنابراین مجاورت با این ماده به صورت مداوم می‌تواند برای شما مشکل ایجاد کند. در نتیجه برای جلوگیری از آسیب‌های احتمالی، لازم است هنگام کار با این ماده نکاتی را رعایت نمایید.
معرفی تخصصی دی اتانول آمین
دی اتانول آمین یک ماده ترکیبی معدنی است که در حالت خالص به شکل کریستال‌های سفید رنگ وجود دارد اما در دمای 50 درجه سانتی‌گراد به صورت مایع است. این ماده به دلیل آب دوستی زیاد و جاذب رطوبت بودن، در دسته مواد هگروسکوپیک قرار دارد و وقتی در معرض هوا قرار می‌گیرد حالتی لزج و بدون رنگ به خود می‌گیرد. همچنین به دلیل خاصیت بازی که این ماده دارد، می‌تواند با اسید‌ها واکنش بدهد و نمک و صابون تولید کند.
در بازار و صنایع مختلف این ماده با نام‌های متعددی شناخته می‌شود. دی اتیلول آمین، هیدروکسی اتیل و دو هیدروکسی اتیل آمین از جمله معروف‌ترین نام‌های مترادف این ماده هستند.
خوب است بدانید، این ماده در اثر حرارت تجزیه شده و تولید بخار می‌کند. همچنین با اکسید کننده‌ها و اسید‌های قوی واکنش می‌دهد. علاوه بر این‌ها، این ترکیب با فلزات واکنش داده و موجب خوردگی آن‌ها می‌شود و اگر این ماده در آب حل شود تولید یک محلول بازی می‌کند.
نحوه تولید و فرمولاسیون این ماده
دی اتانول آمین دارای چند عامل، شامل یک آمین روی کربن دوم و دو عامل هیدروکسید است. همچنین این ماده مانند دیگر آمین‌های آلی به عنوان باز ضعیف عمل می‌کند و به دلیل ویژگی آب دوستی، ماده‌ای محلول در آب شناخته می‌شود.
این ماده شیمیایی از واکنش آمونیاک با اکسید اتیلن تولید می‌گردد. در این فرایند واکنش‌ها در فاز مایع و در حضور آب انجام می‌شوند که بسیار گرمازا هستند. نسبت تولید این ماده معمولا با نسبت مولی آمونیاک به اکسید اتیلن ورودی واکنش کنترل می‌شود. از آنجا که این واکنش به کندی صورت می‌گیرد با افزودن آب می‌توانید سرعت آن را افزایش دهید. در نهایت محصول تولید شده از این فرایند با خلوص بالای 99 درصد صورت می‌گیرد.
کاربرد دی اتانول آمین در صنایع مختلف
دی اتانول آمین به دلیل ساختار کرمی و کف کردنی که دارد در شامپو‌ها و کرم‌ها در صنایع آرایشی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این ماده به عنوان ماده خنثی ساز مواد شیمیایی در سموم کشاورزی نیز موجود است و در صنایع کشاورزی بسیار کاربرد دارد. دی اتانول آمین به دلیل خاصیت فعال کننده سطح در مواد شوینده و بهداشتی نیز مصرف می‌شود. همچنین به دلیل کم بودن گرمای واکنش در تصفیه سازی گاز طبیعی و غیر طبیعی، گاز پالایشگاهی و… به کار می‌رود. به دلیل عمر طولانی که دی اتانول آمین دارد، از آن در صنایع مختلف به عنوان خنک کننده نیز استفاده می‌شود. دی اتانول آمین به عنوان نرم کننده در صنایع نساجی نیز کاربرد دارد.
سایر کاربرد‌های صنعتی این ماده
- ساخت روان کننده و بافر
- تولیدات مورد استفاده در خشکشویی
- استفاده به عنوان یک حلال شیمیایی و تثبیت کننده در فرآیند تولید روی اکسید
- تولید اسید چرب مورد استفاده در لوازم آرایشی و مراقبت پوستی
- ساخت مواد فعال کننده سطح کاربرد دارد.
- به عنوان کاتالیست در تولید فوم‌های پلی یورتان انعطاف پذیر و غیر قابل انعطاف
- بازدارنده‌ی خوردگی
- استفاده در فلزکاری
- محصولات مراقبت شخصی و پوستی
- مایع پاک کننده و صابون و جلا دهنده
- و…
حمل و نقل و نگهداری این ماده
از آنجا که این ماده با هوا نیز واکنش می‌دهد باید در ظروف درب بسته نگهداری شود. همچنین به دلیل خاصیت جذب رطوبت بالایی که دارد باید از ظروف حاوی این ماده در مکانی خشک و خنک نگهداری شود. از آنجا که اشتعال پذیری این ماده بسیار بالا است و در صورت گرم شدن بخارات سمی و خطرناک تولید می‌کند و احتمال انفجار آن نیز بالا می‌رود، باید هنگام حمل و نگهداری از آن به دمای محیط، توجه ویژه‌ای داشت. همچنین این ماده باید دور از اسید‌ها و برخی از فلزات نگهداری شود. درضمن باید دقت کنید که ظروف باید به صورت عمودی بوده تا از نشتی احتمالی جلوگیری شود.
در بیشتر مواقع این ماده در بشکه‌های 220 کیلوگرمی حمل می‌شود و به فروش می‌رسد. این ماده جزو مواردی است که باید با کامیون‌های حمل مواد شیمیایی خطرناک جابه جا شود.
نکات ایمنی این ماده
همانطور که در ابتدا گفتیم، این ماده می‌تواند آسیب‌هایی به افرادی که در مجاورت طولانی مدت با آن قرار دارند، بزند. در نتیجه به منظور جلوگیری از آین آسیب‌ها در ابتدا لازم است بدانید، تبخیر این ماده در 20 درجه سلسیوس به آلودگی زیان آور به آهستگی رخ می‌دهد ولی باز هم باید مکان دارای تهویه‌ای مناسب باشد تا جلوی آلودگی و مسمومیت را بگیرد.
این ماده از طریق استنشاق بخار و بلع جذب بدن می‌شود و باعث ایجاد اثراتی مخرب بر روی کبد و کلیه می‌شود. همچنین مشکلات گوارشی زیادی را به وجود می‌آورد. این ماده نیز برای چشم‌ها بسیار خورنده است و تماس طولانی مدت این ماده با چشم و رعایت نکردن نکات ایمنی موجب از بین رفتن بافت چربی چشم می‌شود و تاری دید و نابینایی به همراه دارد. در ادامه با نکاتی آشنا خواهید شد که با استفاده از آن‌ها می‌توانید اثرات مخرب این ماده را به حداقل برسانید.
نکات ایمنی مربوط به چشم
برخورد این ماده شیمیایی با چشم باعث آسیب جدی از جمله درد، سوزش و سوختگی زیادی می‌شود. اگر با این مواد سرو کار دارید، هنگام کار با این ماده حتما از عینک‌های محافظتی مخصوص استفاده کنید. اگر این ماده با چشم برخورد کرد حتما چشم‌ها را با آب و محلول نرمال سالین به مدت حداقل 10 دقیقه شستشو دهید. سپس برای مراقبت‌های بیشتر به پزشک مراجعه کنید.
نکات ایمنی در خصوص پوست
تماس این ماده با پوست شما باعث قرمزی و آلرژیک می‌شود. بنابراین هنگام کار با این ماده حتما از دستکش و لباس‌های حفاظتی استفاده کنید. اگر این ماده با پوست شما تماس پیدا کرد ابتدا لباس‌های آلوده را خارج کنید و سپس با صابون و مقدار زیادی آب شستشو دهید. در صورت بروز عوارض بیشتر به پزشک جهت مراقبت‌های بیشتر مراجعه کنید.
نکات ایمنی در خصوص تنفس
بخارات این ماده مضر و بسیار خطرناک است و موجب سردرد و حالت تهوع و سرفه و سرگیجه می‌شود. بهتر است هنگام کار با این ماده از ماسک تنفسی با تهویه مناسب استفاده کنید. اگر به مدت طولانی در معرض بخارات این ماده قرار گرفتید فورا محل را ترک کرده و به فضای باز بروید. نفس عمیق بکشید تا غلظت این ماده در ریه شما کاهش پیدا کند. اگر احیانا دچار تنگی نفس شدید از کپسول اکسیژن استفاده کنید و سریعا به بیمارستان بروید.
نکته‌های ایمنی در خصوص بلع
بهتر است هنگام کار با این ماده چیزی نخورید، نیشامید و سیگار نکشید. زیرا این ماده از طریق بلع سریعا جذب بدن شما می‌شود. هنگام کار با این ماده حتما باید نکات ایمنی را رعایت کنید و ماسک تنفسی مناسب استفاده کنید. بلع این ماده موجب درد شکمی و احساس سوزش می‌شود. در صورت داشتن این علائم دهان را آب بکشید و سپس دو لیوان آب بنوشید برای مراقبت‌های بیشتر حتما به پزشک مراجعه کنید.
نکات مربوط به اطفاع حریق
همانطور که قبلا گفتیم این ماده بسیار اشتعال پذیر است. همچنین در صورت حرارت دیدن بخارات سمی از خود تولید می‌کند. زمانی که این ماده حرارت می‌بیند یا شعله ور می‌شود؛ می‌تواند با مواد اکسید کننده وارد واکنش شود. هنگام اطفای حریق این ماده برای خاموش کردن آتش از اسپری آب، فوم‌های الکل و همچنین کپسول‌های آتش نشانی استفاده کنید.
نکات مهم درباره دفع
ورود این ماده به زیست کره آسیب‌های جدی به حیوانات وارد می‌کند. برای دفع این ماده می‌توان از اسکرابر یا پس‌سوز استفاده کرد. در صورت نشت این ماده بر روی زمین فردی با لباس حفاظتی و ماسک مناسب با فیلتری برای گاز‌های آلی و ذرات مطابق با غلظت هوابرد ماده استفاده کند. ماده ریخته شده را به داخل ظروف مهروموم شده سرپوشیده جارو کنید. در صورت لزوم برای جلوگیری از غبار این ماده ابتدا کمی مرطوب کنید و سپس بر اساس مقرات محلی نسبت به ذخیره و دفع اقدام نمایید.
