تری پروپیلن گلیکول مونو متیل اتر (TPM)

معرفی اجمالی تری پروپیلن گلیکول مونو متیل اتر (Tri propylene glycol mono methyl ether)

تری پروپیلن گلیکول مونو متیل اتر، حلالی صنعتی با شماره CAS یا کد شناسایی 1-49-25498 می‌­باشد. این ماده، مایعی بی‌رنگ با بوی ملایم (مشابه با بوی اتر) است. همچنین این ماده­ با نام اختصاری TPM در صنایع مختلف شناسایی می­‌شود. به طور کلی، TPM در صنایع مختلفی مانند پاک­ کننده‌­ها، آفت­ کش­‌ها، جوهر و… کاربرد دارد. TPM دارای فرمول مولکولی C₁₀H₂₂O₄ می‌­باشد. این ماده جزو موادی طبقه ­بندی می‌­شود که حلالیت بسیار بالایی در آب دارند.

TPM ماده‌­ای است که دارای خطرات ایمنی زیادی می­‌باشد. در صورت برخورد این ماده با چشم، باعث تحریک و سوزش آن می‌­شود. همچنین اگر در طولانی مدت در معرض این ماده باشید، ممکن است باعث آسیب کلیوی یا عصبی شوید. همچنین طبق تحقیقات انجام شده توسط کارت­‌های بین‌­المللی شیمیایی ILO، این ماده قابل احتراق می‌­باشد.

معرفی تخصصی TPM

تری پروپیلن گلیکول مونو متیل اتر به غیر از نام اختصاری، دارای نام­‌های متعدد زیادی است. TPM گلیکول اتر، DOWANOL62B، DSSTox_GSID_29329 و DSSTox_RID_78765 نمونه­‌هایی از این مترادف‌­ها می‌­باشند. TPM یک ماده آلی با طیف گسترده مصارف صنعتی و تجاری می‌­باشد. به علت حلالیت بسیار زیاد این ماده با آب و حلال­‌های قطبی، کاربرد اصلی TPM در صنعت حلال­‌ها و پاک ­کننده­‌ها می­‌باشد. TPM دارای فراریت بسیار پایینی است. پس در صورت ریختن آن بر روی سطوح مختلف، تبخیر بسیار کند انجام می­‌پذیرد. معمولاً برای پاک­ کردن این ماده از سطوح مختلف، از محلول آب و صابون استفاده می­‌شود. TPM پراکسید­های ناپایداری را تولید می­‌کند که در شرایط خاصی منجر به آتش­ سوزی و انفجار می‌­شوند.

درباره نحوه­‌ی تولید و فرمولاسیون این حلال صنعتی

TPM دارای فرمول شیمایی CH₃(OC₃H₆)₃OH می­‌باشد. همان گونه که در تصویر مشاهده می­‌کنید، گروه عاملی هیدروکسیل یا OH به وسیله­‌ی پیوند کووالانسی به این مولکول متصل شده است. هیدروکسیل، به مولکولی گفته می‌­شود که دارای یک اتم هیدروژن و یک اتم اکسیژن است که با پیوند کووالانسی، به مولکولی دیگر متصل می­‌شوند. وجود این گروه هیدروکسیل باعث می‌­شود گشتاور دو قطبی TPM بالا رفته و قطبیت آن افزایش پیدا کند. به همین علت است که این ماده در آب و محلول‌­های­ قطبی حلالیت بسیار زیادی دارد. TPM جزو مولکول­‌های سنگین به‌ حساب می‌­آید. این مولکول با وزن مولکولی 206.28 گرم بر مول، از 10 اتم کربن، 4 اتم اکسیژن و 22 اتم هیدروژن تشکیل شده است.

تولید و ساخت TPM به دو روش صنعتی و آزمایشگاهی صورت می‌­گیرد. یکی از روش‌­های تجاری و صنعتی ساخت این ماده، واکنش یک الکل با اکسید متیلن است که معمولاً این الکل متانول می­‌باشد.

کاربرد تری پروپیلن گلیکول مونو متیل اتر در صنایع مختلف

همان‌طور که اشاره کردیم، از آنجا که حلالیت TPM در آب زیاد است، این ماده در صنایع پاک ­کننده جایگاه به خصوصی دارد. به عنوان مثال، این ماده در ساخت موادی که رنگ و پوشش را از روی سطوح سخت به خوبی پاک می­‌کنند، استفاده می‌­شود. با این حال کارایی این ماده در محصولات پاک ­کننده در اینجا به پایان نمی­‌رسد. بلکه TPM در موادی مانند پاک ­کننده‌­های اجاق، زنگ­ زدگی، پلاستیک و… کاربرد دارد.

TPM در صنایع جوهر و خودکار نیز دارای کاربرد گسترده‌­ای می‌­باشد. این ماده در ساخت روان ­نویس، جوهر­های خودکار و پد­های جوهر کاربرد دارد. همچنین از این ماده به عنوان یک ماده­‌ی بی‌­اثر در محصولات آفت­ کش­‌های غیر غذایی استفاده می­‌شود. TPM در صنعت خودرو و موتورسازی نیز کاربرد دارد. این ماده به عنوان ضدیخ در موتورهای دیزلی استفاده می‌­شود.

سایر کاربردهای صنعتی این ماده

• روغن‌­های نافذ
• محصولات ازبین‌برنده­‌ی پوشش
• حلال در چاپگرها
• روکش‌­ها
• چسب‌­ها
• و…

نحوه حمل و نقل و نگهداری TPM

TPM از انواع راه‌­های جاده­ای، ریلی، هوایی و دریایی جابه‌جا می­‌شود. حین حمل و نقل، این ماده در ظروفی از جنس فولاد ضدزنگ و آلومینیوم نگهداری می­‌شود. همچنین روی این ظروف برچسب علامت تحریک ­کننده درج می­‌گردد. از آنجا که تری پروپیلن گلیکول مونو متیل اتر جاذب رطوبت است، درون ظروف حمل و نقل این ماده گاز بی­ اثر نگهداری می‌­شود. گاز بی­اثر باعث می­‌شود که بخارات این ماده با رطوبت موجود در هوا واکنش ندهد.

نقطه جوش TPM برابر با 243 درجه سانتی‌گراد می­‌باشد. از این رو، مکان نگهداری این ماده باید خنک و دارای تهویه مناسب باشد. همان‌طور که اشاره کردیم، این ماده قابل اشتعال بوده و در صورت گرم‌شدن مشتعل می­‌شود. پس باید این مایع به‌ دور از هر گونه شعله مستقیم نگهداری شود. ماده­‌های شیمیایی بسیاری هستند که در صورت برخورد و مخلوط شدن با TPM می‌­توانند باعث تجزیه و واکنش شدید شوند. اکسیدان­‌های قوی، باز­های قوی و اسیدهای قوی نمونه­‌هایی از این مواد هستند. پس باید توجه داشته باشید در فرایند نگهداری TPM، از تماس با این مواد جلوگیری شود. باید توجه شود که ظروف TPM باید از تخلیه الکتریسیته ساکن دور بمانند. اگر الکتریسیته ساکن در مقیاس بالا از این ماده خارج شود، ممکن است که بخارات این ماده مشتعل شود. پس ظروف حاوی این محصول باید به وسیله­‌ی تجهیزات مناسب به زمین متصل گردند.

نکات مربوط به حفظ ایمنی در برابر TPM

با توجه به طبقه ­بندی NFPA یا لوزی آتش، TPM جزو موادی است که در گروه تحریک­ کننده‌­ها قرار می­‌گیرد. همچنین طبق این طبقه ­بندی، این ماده باید قبل از شروع احتراق، حتماً گرم شود. TPM به طور معمولی پایدار است، حتی زمانی که در حال احتراق می­‌باشد.

در صورت برخورد کوتاه مدت این ماده با چشم انسان، باعث تحریکات جزئی و گذرا می­‌شود. اما در این برخورد خطری قرنیه چشم را تحریک نمی­‌کند. برای پیشگیری از برخورد این ماده با چشم، توصیه می‌­شود از عینک ایمنی استفاده کنید. در صورتی که در معرض طولانی مدت این ماده قرار بگیرید، ممکن است باعث خواب آلودگی و حتی بیهوشی شما شود. برخلاف چشم، پوست بدن آسیب حتی در طولانی مدت دریافت نمی­‌کند. اما برای احتیاط بهتر است هنگام کار با این ماده از دستکش­‌های مخصوص استفاده کنید. در صورت بلعیده شدن TPM توسط قربانی، ممکن است موجب استفراغ در وی شود. در صورت بلع مقدار زیاد این ماده منجر به پنومونیت آسپیراسیون (عفونت ریه بر اثر استفراغ) می‌­شود. برای پیشگیری از بلع این ماده بهتر است از در محیط کار با این محصول، آب ننوشید، غذا نخورید و سیگار نکشید.

همانطور که قبل­‌تر اشاره کردیم، تری پروپیلن گلیکول مونو متیل اتر قابل احتراق است. TPM به آسانی در هوا اکسید می­‌شود. این اکسیدها در هوا پراکسیدهای ناپایداری را تشکیل می­‌دهند و تحت شرایطی می­‌توانند خود به خود منفجر شده و مشکل ساز شوند. همچنین استنشاق این اکسیدها در هوا می­‌تواند موجب تحریک ریه شود. برای جلوگیری از آلوده‌شدن افرادی که در محیط این ماده کار می‌­کنند، باید سیستم تهویه­‌ی مناسبی در محیط نصب شود. این امر سبب می‌­شود که پراکسید­های ناپایدار این ماده در محیط جمع نشود و خطری سلامتی کارکنان را تهدید نکند.

نکته‌های مهم ایمنی در خصوص چشم

همان گونه که قبل‌­تر اشاره کردیم، در صورت برخورد TPM با چشم، باعث سوزش آن می­‌شود. اگر این ماده با چشم قربانی برخورد کرد، ابتدا چشم­‌های وی را با آب فراوان شستشو دهید. هنگام شستشو، از او بخواهیدپلک­‌های بالا و پایین خود را تکان دهد تا آب به تمام سطوح چشم برسد. سپس اگر سوزش چشم قربانی تمام نشد، وی را به نزدیک‌­ترین بیمارستان برسانید.

نکات مهم ایمنی در خصوص پوست

برخورد سیلسیم TPM با پوست، برای شما خطر خاصی را ایجاد نمی‌­کند. اگر پوست شما توسط این ماده آلوده شد، سطح پوست را با آب فراوان بشویید.

نکته‌­های مهم ایمنی در خصوص استنشاق تری پروپیلن گلیکول مونو متیل اتر

اگر در معرض بخارات TPM قرار گرفتید، بهتر است به مکانی دارای هوای تازه رفته و نفس عمیق بکشید. اگر در شش­‌های خود سوزش حس می­‌کنید، سریعاً به اورژانس نزدیک‌ترین بیمارستان بروید.

نکات مهم ایمنی در خصوص بلع

اولین گام پس از بلع این ماده، شستن دهان با آب فراوان است. به این نکته توجه داشته باشید که باید مانع استفراغ فرد قربانی شوید. اگر قربانی دچار درد معده شد، او را به نزدیک‌­ترین بیمارستان منطقه برسانید.

نکته‌های مربوط به اطفای حریق

همان­طور که پیش‎‌­تر اشاره کردیم، TPM اشتعال پذیر است. معمولاً برای خاموش ­کردن آتش این ماده از اسپری آب، پودر خشک، فوم مقاوم در برابر الکل و دی اکسید کربن استفاده می­‌شود.

نکات مهم ایمنی در خصوص دفع TPM

تأثیر tpm بر آلودگی هوا، پیش­روی این ماده در خاک و آب و اثراتش بر زندگی حیوانات و گیاهان، معیارهایی در خصوص دفع این ماده هستند. ابتدا پیش از دفع باید دقت کنید که تمام TPM خالص موجود در زباله­‌های صنعتی، مصرف شده باشد. سعی کنید زباله­‌های صنعتی این ماده را بازیافت کرده و استفاده کنید. به طور کلی بهترین روش برای دفع TPM، سوزاندن آن است. معمولاً زباله­‌های این ماده را در زباله‌­سوزهایی مجهز به اسکرابر می‌­سوزانند. (اسکرابر یک دستگاه مکش است که ذرات و گاز­های سمی حاصل از سوختن TPM را برای محیط زیست، درون اگزوزهایی وارد می‌­کند. درون این اگزوز، کاتالیزورهایی وجود دارد که اجزای سمی این گاز را خنثی می­‌کنند.)