معرفی اجمالی پلی اتر آمین (Polyether amine)

پلی اتر آمین، مایعی شفاف و بی‌رنگ یا متمایل به زرد کم‌رنگ با بوی شبیه به ماهی است. این ماده دارای فرمول مولکولی C₁₀H₂₄N₂O₃ است اما فاقد CAS number یا کد شناسایی می‌باشد. علاوه بر این با نام تجاری پلی اتر آمین جفامین HK-511 (Polyether Amine Jeffamine HK-511) در بازارهای جهانی به فروش می‌رسد. این ماده به عنوان ماده‌ی اولیه در صنایع پوششی، رنگ‌ها و قالب‌گیری استفاده می‌شود. حلالیت این آمین در آب مناسب است. به صورتی که مقدار زیادی از این ماده در آب و حلال‌های قطبی حل می‌شود. این آمین دارای فراریت پایین‌تری نسبت به باقی آمین‌ها است.

به طور کلی پلی اتر آمین برای سلامتی انسان بسیار مضر می‌باشد. در صورت قرارگیری طولانی مدت در معرض این ماده‌ی سمی، به افسردگی سیستم عصبی مبتلا خواهید شد. این ماده به شدت قابل اشتعال است و در صورت قرارگری در معرض عوامل آتش‌زا، به سرعت مشتعل می‌شود.

معرفی تخصصی پلی اتر آمین

ممکن است در کلاس‌های شیمی یا مراجع دیگر با نام‌های دیگر این ماده برخورد کنید. 2-(آمینوکسی)پروپان-1-آمین و پلی پروپیلن گلیکول بیس(2-آمینوپروپیل اتر) پرکاربردترین این نام‌ها هستند.

همان‌طور که در معرفی اجمالی پرداختیم، این ماده حلالیت مناسبی در آب و حلال‌های قطبی دارد. به طوری که این مولکول آمین می‌تواند با مولکول‌های آب پیوند هیدروژنی ایجاد کند. البته آمین‌های با جرم مولی کم، کاملاً در آب محلول هستند.

از آنجایی که هر چقدر نقطه‌ی جوش یک ماده بیشتر باشد، فراریت آن کاهش می‌یابد. در نتیجه مولکول‌های کم‌تری در یک زمان معین تبخیر سطحی می‌شوند. این مورد باعث کاهش فراریت و فشار بخار مواد می‌شود. به همین علت پلی اتر آمین، فراریت پایینی دارد. این محصول همچنین دارای ویسکوزیته‌ی 11 cSt در 25 درجه‌ی سانتی‌گراد است. ویسکوزیته‌‌ی پایین، حلالیت بالا در آب و سایر محلول‌های قطبی و فراریت پایین باعث شده است که این ماده دارای خواص و ویژگی‌های منحصر به فردی شود. این موارد سبب می‌شود که کاربرد اصلی این محصول در صنایع پوشش و رنگ‌ها باشد.

درباره نحوه­ تولید و فرمولاسیون پلی اتر آمین

همان‌گونه که در تصویر مشاهده می‌کنید، این مولکول دارای دو گروه آمین (NH₂) است. این گروه‌ها به این ماده سمیت بالایی می‌دهند. وجود این گروه‌های آمین در ساختار این مولکول، به این مولکول ویژگی‌های متفاوتی می‌دهد. به طوری که تحت تأثیر این گروه‌ها، هنگامی که این ماده در مواجهه با هوا (رطوبت هوا) قرار می‌گیرد، اکسید می‌شود. در طی این اکسیداسیون، آمین به گروه نیترو تبدیل و زرد می‌شود. به همین علت استفاده این محصول در پوشش‌های سفید خودرو مناسب نیست. این نگرانی‌ها، استفاده از پوشش‌های مبتنی بر این ماده را برای محصولات لوکس یا وسایل نقلیه محدود می‌کند.

کاربرد این ماده شیمیایی در صنایع مختلف

یکی از کاربرد‌های پررنگ این ماده در صنعت انرژی بادی است. در چند دهه‌ی اخیر، رشد در صنعت انرژی بادی، یکی از دلایل اصلی افزایش تقاضای پلی اتر آمین است. استفاده از این ماده به عنوان یک افزودنی برای بهبود ویژگی‌های کامپوزیت‌ مورد استفاده در توربین‌های بادی رواج یافته است. این محصول در چسبیدن دو بخش تیغه توربین‌های بادی نیز کاربردی کلیدی دارد. این ماده به عنوان عامل پخت برای افزایش خاصیت چسب‌های اپوکسی و همچنین کامپوزیت‌های رزین اپوکسی استفاده می‌شود. موادی که در واکنش‌های شیمیایی بین الیگومر‌ها، پیش پلیمرها و پلیمرها شرکت می‌کنند تا به فرآیند پلیمریزاسیون برسند را عامل پخت می‌نامند. این آمین مقاومت در برابر خوردگی را کاهش و مقاومت در برابر ترکیدگی این کامپوزیت‌ها را بهبود می‌دهد.

پلی اتر آمین در صنایع دیگری مانند روان‌کننده‌ها، فوم‌ها و عایق‌های پلی اورتان کاربرد دارد. از دیگر کاربردهای این محصول می‌توانیم به خودرو سازی اشاره کنیم. علت استفاده از این ماده در این صنایع، مقاومت عالی آن است.

سایر کاربردهای صنعتی  این ماده

• داخل خودرو
• ساختمان سازی
• پانل‌ها
• و…

نحوه حمل و نقل و نگهداری پلی اتر آمین

پلی اتر آمین به طور کلی از طریق خطوط هوایی، جاده‌ای و زمینی جابه‌جا می‌شود. این ماده درون بشکه‌هایی از جنس فولاد ضدزنگ حمل و نقل می‌گردد. درون این بشکه‌ها گاز بی‌اثر مانند گاز نیتروژن تزریق و سپس درب آن را مهر و موم می‌کنند. بر روی این بشکه‌ها و ظروف نگهداری این ماده 5 برچسب ایمنی درج می‌شود. این پنج برچسب، تحریک‌کننده، سمی حاد، خورنده، خطر برای محیط زیست و قابل اشتعال هستند. نقطه‌ی جوش این محصول برابر با 232 درجه‌ی سانتی‌گراد است. لذا از افزایش دمای کانتینر به شدت جلوگیری شود. برای جلوگیری از نشت و کاهش خطر اشتعال پذیری این آمین، هنگام جابه‌جایی بشکه‌های حمل این مواد، از آسیب فیزیکی پرهیز کنید.

در خصوص نگهداری این ماده نیز باید بدانید، به طور کلی پلی اتر آمین در مکانی سرد و خشک با سیستم تهویه‌ی قوی نگهداری می‌شود. آمین‌ها به طور کلی با اکسید‌کننده‌های قوی مانند سولفوریک اسید واکنش شدید برقرار می‌کنند. این واکنش گرما و بخار زیادی را تولید می‌کند. به همین علت از نگهداری مواد اکسید‌کننده در محل نگهداری این آمین پرهیز کنید.

نقطه‌ی اشتعال این محصول نیز، 137.7 درجه‌ی سانتی‌گراد است. از این رو باید جدا از افزایش دمای اتاق جلوگیری شود. به غیر از گرمای اتاق، عوامل دیگری در اشتعال این ماده نقش دارند. جرقه و شعله‌ی مستقیم مثال‌های از این عوامل هستند. به علت خاصیت خورندگی، نگهداری این محصول در هر ظرفی امکان پذیر نیست. به همین علت این ماده را در ظروفی از جنس فولاد ضد زنگ نگهداری می‌کنند. دفع یکباره الکتریسیته ساکن از این ظروف، منجر به جرقه و اشتعال می‌شود. به همین علت ظروف نگهداری این محصول را به وسیله‌ی سیم، به زمین متصل کنید.

نکات مربوط به حفظ ایمنی در برابر این آمین

طبق تحقیقات سازمان NFPA یا لوزی آتش، این آمین دارای موارد ایمنی بسیاری می‌باشد. هنگامی که کوتاه‌مدت یا بلند مدت در مواجهه با این ماده قرار می‌گیرید، سیستم ایمنی شما به این آمین واکنش می‌دهد. طبق تحقیقات لوزی آتش، قرار گرفتن طولانی مدت در معرض این ماده می‌تواند باعث آسیب‌های جدی و ماندگار در بدن انسان‌ها شود. بر اساس این تحقیقات، این محصول دارای اشتعال پذیری بسیار بالایی است. پلی اتر آمین دارای پایداری بسیار بالایی است. به طوری که حتی زمانی که مشتعل است، پایداری خود را حفظ می‌نماید.

همان گونه که تا اینجا فهمیدیم، این آمین خطرات زیادی را برای سلامتی ما ایجاد می‌کند. قرار گرفتن در معرض این ماده احتمال ابتلای ما به افسردگی و اختلال در سیستم عصبی مرکزی را افزایش می‌دهد. برخورد این محصول با چشم، موجب تحریک و سوزش بسیار شدید آن می‌شود. استنشاق بخارهای حاصل از سوختن آن نیز می‌تواند باعث پنومونی ریوی گردد. از عوارض استنشاق این ماده می‌توانیم به احساس درد در ناحیه‌ی قفسه‌ی سینه، خس‌خس سینه، سرفه و عطسه اشاره کنیم. بلع این آمین نیز می‌تواند باعث مسمویت و مشکلات گوارشی شود. به طور خلاصه، اگر این ماده به یک سلول زنده برخورد کند، بلافاصله باعث مرگ آن می‌شود.

حال که از ویژگی‌های ایمنی این محصول اطلاع یافتید، بهتر است از وقوع هر مواجهه‌ای جلوگیری کنید. از این رو هنگام کار در محیط آزمایشگاه یا کارخانه، از عینک ایمنی استفاده کنید. موقع جابه‌جایی این ماده از محل نگهداری به آزمایشگاه، از دستکش و لباس‌های تمام محافظ استفاده شود. همچنین برای جلوگیری از ورود بخارهای این ماده به ریه، از محافظ تنفسی و در صورت نیاز از سیستم تنفسی جداگانه استفاده کنید. همچنین در محل وجود این ماده چیزی نخورید و سیگار نکشید.

نکات ایمنی مربوط به چشم

هنگامی که پلی اتر آمین به چشم قربانی برخورد کرد، در نخستین گام از وجود هرگونه لنز چشمی در چشمان قربانی اطلاع یابید. در صورت وجود لنز، آن را از چشمان وی خارج کنید. سپس سریعاً چشمان قربانی را به مدت 20 الی 30 دقیقه با آب یا محلول نرمال سالین فراوان بشویید. هنگام شستشو، از قربانی بخواهید تا چشمانش را باز و بسته کند. این اقدام به زدودن آلودگی از تمام نقاط چشم کمک می‌کند. حتی اگر بعد از اتمام فرایند شستشو، قرمزی یا سوزش در چشمان قربانی نشد، وی را به بیمارستان انتقال دهید.

نکته‌های مهم ایمنی در خصوص پوست

اگر این ماده به پوست شما برخورد کرد، سریعاً منطقه‌ی آلوده را به وسیله آب و صابون فراوان، شستشو دهید. دقت کنید که آلودگی به لباس‌های قربانی سرایت نکرده باشد. اگر در لباس‌های قربانی اثرات آلودگی دیده شد، سریعاً آن‌ها را از بدن وی خارج کنید. به مدت 20 دقیقه به شستشو ادامه دهید. برای اطمینان بیشتر از قربانی بخواهید که دوش آب بگیرد. اگر پس از پایان شستشو و دوش، اثری از قرمزی و درد در ناحیه‌ی آلوده مشاهده نشد، نیازی نیست وی را به بیمارستان انتقال دهید. در غیر این صورت، وی را فوراً به بیمارستان منتقل کنید.

نکات ایمنی مربوط به تنفس

اگر فردی دچار استنشاق پلی اتر آمین شد، نخست وی را به مکانی دارای هوای پاک ببرید تا چند نفس عمیق بکشد. نفس عمیق باعث می‌شود آلودگی درون ریه‌های وی به تدریج نابود شود. اگر قربانی بی‌هوش شد، ابتدا علائم حیاتی وی را ارزیابی نمایید. اگر قربانی نفس نمی‌کشید، سریعاً به وی تنفس مصنوعی بدهید. در صورتی که نبض در قربانی احساس نشد، عمل CPR را با رعایت موارد ایمنی انجام دهید. بعد از انجام این اقدامات، با پزشک تماس بگیرید و اقدامات پیشگیرانه و درمانی وی را اجرا کنید. سپس قربانی را به پهلو بخوابانید و سرش را پایین‌تر از سطح بدنش قرار دهید. بهتر است محیط را کمی گرم کنید. سپس از باز بودن مجرای تنفسی وی، اطمینان یابید. بعد از انجام این اقدامات، بلافاصله قربانی را به بیمارستان انتقال دهید.

نکته‌های مهم ایمنی در خصوص بلع

در صورتی که مصدوم دچار بلع پلی اتر آمین شد، در نخستین اقدام از استفراغ وی جلوگیری کنید. همچنین در صورت امکان، از استفراغ وی جلوگیری شود. برگشت محتویات سمی از معده به سمت حلق، خطر زیادی را برای شش‌ها و سیستم تنفسی ایجاد می‌کند. سپس سریعاً به قربانی دو لیوان آب بدهید تا بنوشد. سفیده‌ی تخم مرغ نیز برای خنثی سازی اثر این ماده در معده مناسب است. اگر قربانی بی‌هوش شد، سریعاً علائم حیاتی را در بدن قربانی مورد ارزیابی قرار دهید. اگر قربانی نبض نداشت، با احتیاط کامل، شروع به عمل CPR کنید. بعد از انجام این اقدامات با پزشک تماس بگیرید، علائم حیاتی قربانی را به وی اطلاع دهید. سپس به توصیه‌های درمانی پزشک گوش دهید.

بهتر است از باز بودن مجرای تنفسی وی (دهان و بینی) اطمینان حاصل کنید. قربانی را به پهلو بخوابانید، محل نگهداری وی را گرم نگه دارید و سرش را کمی پایین‌تر از سطح بدنش قرار دهید. سپس بلافاصله، قربانی را به نزدیک‌ترین بیمارستان یا مرکز کنترل مسمومیت منتقل کنید.

نکات مربوط به اطفای حریق

آتش حاصل از پلی اتر آمین را می‌توان با موادی مانند آب، فوم ضد الکل، مواد شیمیایی خشک یا CO₂ خاموش کرد. در صورت امکان، ظروف سالم را از محل آتش‌سوزی دور کنید.

نکته‌های مهم ایمنی در خصوص دفع

بهترین اقدام برای دفع این ماده، سوزاندن آن است. از این رو زباله‌های حاصل از این ماده را به کوره‌های دوار انتقال می‌دهند. از آنجا که بخارهای حاصل از آمین‌ها، حاوی اتم نیتروژن و سمی هستند، از ورود این بخارها به هوا کره باید جلوگیری کرد. به همین خاطر در این کوره‌ها از فناوری کاتالیز اسکرابر استفاده می‌کنند. اسکرابر بخارهای حاصل از این ماده را کاتالیز می‌کند و هوای پاک وارد هوا کره می‌شود.